Η μπέσα είναι πιο ακριβή από την πτάνα τη σκοπιμότητα

Προσωπικά με το παρακάτω άρθρο συμφωνώ απόλυτα... Ας το διαβάσουμε... Ας φέρουμε στη μνήμη μας όλα όσα έσουραν στους μαθητές επειδή τόλμησαν να κινητοποιηθούν για τη μειοδοσία των Πρεσπών... Ας αναρωτηθούμε γιατί τους εγκατέλειψαν και τους λοιδόρησαν όλοι όσοι όφειλαν να είναι στην πρώτη γραμμή μαζί τους... Και τότε θα καταλάβουμε γιατί τελικά η μπέσα είναι πιο ακριβή και διαχρονική από την πτάνα την σκοπιμότητα...

Κ. Κυριακόπουλος

Απεργοί των Γυμνασίων της πρωτεύουσας (πηγή: «Ελεύθερος Ανθρωπος»)

Οι ρίζες των πρώτων μαζικών μαθητικών αγώνων βρίσκονται στα χρόνια του Μεσοπολέμου, με κορύφωση λίγους μήνες πριν τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου του Μεταξά. Πιο πριν υπήρξαν μεμονωμένα περιστατικά, όπως οι δύο μαθητικές απεργίες στην Αμαλιάδα Ηλείας στα τέλη της δεκαετίας του 1920, που...

στην οργάνωσή τους πρωτοστάτησε ο Νίκος Μπελογιάννης ως μαθητής Γυμνασίου, οργανωμένος στην Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας (ΟΚΝΕ).

Το Μάρτη του 1936, όταν ήδη η χώρα ζει στον πυρετό των εργατικών απεργιών (τροχιοδρομικών, αρτεργατών κ.ά.) και των φοιτητικών κινητοποιήσεων, ξεσπούν οι πρώτες μαθητικές απεργίες στα Γυμνάσια της Αθήνας. Η πρώτη σπίθα θα ανάψει τη Δευτέρα 9 Μάρτη από μαθητές του 1ου Γυμνασίου της Πλάκας και θα γίνει αμέσως φλόγα, που θα απλωθεί αστραπιαία σε όλη την Αθήνα και τον Πειραιά κι αμέσως μέσω του Tύπου σε όλη τη χώρα.

Συγκέντρωση απεργών μαθητών στο Λόφο Φινοπούλου, δίπλα στο Πεδίον του Αρεως, για να αποφύγουν τη διάλυσή τους από την αστυνομία
(πηγή: «Ελεύθερος Ανθρωπος»)

Τις αντιδράσεις των μαθητών πυροδότησε ο αναγκαστικός νόμος του υπουργού Παιδείας, Γεωργίου Λογοθέτη, με τον οποίο τροποποιούνταν επί το αυστηρότερο οι ισχύουσες διατάξεις που αφορούσαν τις εξεταστικές περιόδους, τη βαθμολογία και τις απουσίες. Εναντίον αυτών των αυστηρών διατάξεων αντέδρασαν οι μαθητές, ζητώντας την κατάργησή τους και δηλώνοντας ότι δεν πρέπει να θεωρηθεί απεργία αλλά αποχή από τα μαθήματά τους σε ένδειξη διαμαρτυρίας.

Η κινητοποίηση, που συντάραξε συθέμελα τη συντηρητική κοινωνία της εποχής, κράτησε περίπου μια βδομάδα. Ο αθηναϊκός και επαρχιακός Τύπος ξαφνιάστηκε από το πρωτόγνωρο για την εποχή γεγονός και το αντιμετώπισε ποικιλόμορφα, ανάλογα με τον προσανατολισμό της κάθε εφημερίδας. Αλλες το πρόβαλαν ικανοποιητικά κι από άλλες καλύφθηκε με υποβαθμισμένο τρόπο, ακόμη και με μονόστηλα. Μόνο ο «Ριζοσπάστης» είχε όλες τις μέρες εκτεταμένο και αξιόπιστο ρεπορτάζ.

Με ειρωνείες και απαξία απέναντι στους μαθητές, όπως και σήμερα

Ορισμένες από τις συντηρητικές εφημερίδες της εποχήςδιακωμωδούσαν ή και διέσυραν τους μαθητές, είτε με χρονογραφήματα είτε με άρθρα των δημοσιογράφων - σχολιαστών τους, και προσπαθούσαν να επιστρατεύσουν το καυστικό χιούμορ και την ειρωνική διάθεση, μην έχοντας άλλο τρόπο αντιμετώπισης των νεαρών παιδιών που φάνταζαν μικροί δαίμονες. Στο στόχαστρο της δημοσιογραφικής πένας δεν μπήκαν μόνο οι μαθητές, αλλά και οι καθηγητές και οι γονείς τους «διότι δεν ήταν αρκούντως αυστηροί», το «κράτος» ως υπεύθυνο για την «κατάντια» στην οποία είχε περιέλθει η κοινωνία (!), και κυρίως ο νέος εχθρός του έθνους (!), ο κομμουνισμός. Με μια γρήγορη, πρόχειρη, επιφανειακή προσέγγιση των πραγμάτων, χωρίς εμβάθυνση επί της ουσίας, οι δημοσιογράφοι και οι συνεργάτες αυτών των εντύπων επιχειρούσαν να αναλύσουν τα γεγονότα καταρχήν με βάση την πολιτική τους πεποίθηση και προσέγγιση και με τη δική τους βιωματική γνώση ως πρώην μαθητές, δίχως να γνωρίζουν τις νέες επιστήμες (κοινωνιολογία) και τις αναλύσεις τους και χωρίς να έχουν υπόψη τους τα νέα δεδομένα που έφεραν στην παιδαγωγική επιστήμη οι ιδέες του Σχολείου Εργασίας, που πολλοί πρωτοπόροι εκπαιδευτικοί εφάρμοζαν στα σχολειά τους.

Μαθητική κινητοποίηση ενάντια στη μειοδοσία των Πρεσπών

Μικρά χαρακτηριστικά παραδείγματα:

• Στο υποτιμητικό για τους μαθητές ρεπορτάζ της, η εφημερίδα «Ελληνικό Μέλλον» σημειώνει:«Και βέβαια μια μαθητική απεργία προστιθεμένη στο σάλο των άλλων σοβαρών απεργιών, δεν μπορούσε παρά να φαιδρύνη την κατάστασι και να προκαλέση το μυκτηριστικό γέλιο και αυτών ακόμη των αστυφυλάκων. Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο οι θερμόαιμοι αυτοί απεργοί με τα κοντά πανταλονάκια δεν ετιμωρήθησαν από τα όργανα της τάξεως παρά μόνον με μερικά χαστουκάκια. Επιεικώς. Αλλά τι ζητούν τέλος πάντων οι γυμνασιόπαιδες και οι αρσακειάδες;».
• Με τα τζάμια και τους τζαμάδες ασχολείται η εφημερίδα «Πρωία» στο σκωπτικό της σχόλιο «Μαθηταί και υελοπωλεία», υπογραμμίζοντας:«Εχομεν την υπόνοιαν ότι την απεργίαν των φοιτητών, των μαθητών των Γυμνασίων (...) την υπεκίνησαν οι υελοπώλαι: οι νεαροί και ανήλικοι απεργοί θραύουν ευσυνειδήτως και συστηματικώς υελοπίνακας σχολικών κτιρίων, εργαστηρίων, ιδιωτικών κατοικιών. Τα υελοπωλεία πανηγυρίζουν δικαίως».
• Στην εφημερίδα «Πατρίς» ο ΦΛΙΚ, επιτιθέμενος κατά των καθηγητών, σχολιάζει το θέμα με τα παρακάτω: «Η απεργία των Γυμνασίων Αθηνών δεν είνε συμπτωματική αλλ' αποτέλεσμα του όλου κρατικού ξεχαρβαλώματος εις το οποίον διατελεί το Κράτος (...) Οταν υπάρχουν εις τα σχολεία κομμουνισταί μαθηταί, τούτο και μόνον δεικνύει το αμέθοδον και αντιπαιδαγωγικόν των διδασκάλων των και οι τελευταίοι πρέπει να τιμωρούνται».

Η αρχή και η εξέλιξη των γεγονότων σε Αθήνα και Πειραιά

Ο «Ριζοσπάστης» στο εκτενές του ρεπορτάζ γράφει:«Ο δίκαιος αγώνας των φοιτητών της Αθήνας ξεσήκωσε σ' όλη τη χώρα ένα μαζικό απεργιακό κίνημα αλληλεγγύης της σπουδάζουσας νεολαίας (...) κι οι μαθητές των Γυμνασίων κατεβαίνουν στον αγώνα. Πρώτοι οι μαθητές του 1ου Γυμνασίου έδωσαν το σύνθημα της απεργίας αλληλεγγύης του μαθητικού κόσμου, στους ηρωικούς απεργούς φοιτητές. Από χτες όλοι κατέβηκαν στην απεργία. Δεν υπάρχει κανένας απεργοσπάστης. Οι απεργοί ζητάν: α) Δωρεάν εκπαίδευση των απόρων, β) Ολες τις εξεταστικές περιόδους για την 6η τάξη, γ) Προαιρετικά λατινικά, δ) Πλήρη Ιατρική περίθαλψη, ε) Δικαίωμα συνεταιρίζεσθαι (μαθητικές κοινότητες), στ) Ιδρυση μαθητικών βιβλιοθηκών κ.λπ., ζ) Καθιέρωση του βαθμού 5 ως βάση.

Οι απεργοί πήγαν ομαδικά στο 4ο Γυμνάσιο και κάλεσαν τους συναδέλφους τους να τους ενισχύσουν, κατεβαίνοντας στον κοινόν αγώνα. Στο μεταξύ ο γυμνασιάρχης κάλεσε την αστυνομία. Εγινε σύγκρουση. Οι αστυφύλακες διέλυσαν με τα κλομπς τους απεργούς (...) Στην απεργία κατέβηκαν κι οι μαθητές των 3ου, 5ου και 9ου Γυμνασίων. Σήμερα κατεβαίνουν στην απεργία και τα υπόλοιπα Γυμνάσια, η Βαρβάκειος Σχολή και το Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου. Επίσης ετοιμάζεται η κάθοδος σε απεργία των σχολείων της Νέας Σμύρνης».

Την επόμενη μέρα η εφημερίδα συνεχίζει:«Η απεργία μαθητών επεχτείνεται σε όλα τα Γυμνάσια (...) Το κίνημα φουντώνει και παίρνει πανελλαδικό χαρακτήρα». Και παρακάτω: «Οι απεργοί του Πρακτικού Λυκείου (150) πήγαν ομαδικά στο 2ο Γυμνάσιο Θηλέων και κάλεσαν τις μαθήτριες στον αγώνα. Οι καθηγητές κλείδωσαν τις πόρτες μα οι μαθήτριες φώναζαν από μέσα: "Απεργία", "Ζήτω η απεργία". Στην Καλλιθέα έγινε συγκέντρωση 200 απεργών στην Αγία Βαρβάρα. Από κει πήγαν στην ιδιωτική σχολή Ζερβού. Τους διέλυσε η αστυνομία. Ενας αστυφύλακας πυροβόλησε. Οι μαθητές αντεπετέθησαν με πέτρες (...) Πάνω από 400 απεργοί του 4ου Γυμνασίου Πειραιά διαδηλώνοντας πήγαν στο 5ο Γυμνάσιο και κάλεσαν τους συναδέλφους τους στην απεργία. Επιτέθηκε η αστυνομία πυροβολώντας και χτύπησε πολλούς απεργούς (...) Ενας καθηγητής που θέλησε να εμποδίσει τους μαθητές να ενωθούν με τους απεργούς, ξυλοκοπήθηκε. Εφτασε η αστυνομία και τους διέλυσε με τα κλομπς. Πιάστηκαν 2 μαθητές. Οι γυναίκες φώναζαν "δολοφόνοι, δε θα πάρετε τα παιδιά μας". Εναν μαθητή 12 χρονών οι αστυφύλακες τον χτυπούσαν καταγής. Επίσης χτυπήθηκε μια μαθήτρια στο στομάχι. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι απεργοί αντεπετέθησαν λιθοβολούντες τους αστυφύλακες. Στα υπόλοιπα 3 γυμνάσια του Πειραιά έγιναν συγκεντρώσεις και αποφασίστηκε από σήμερα να κατέβουν σε απεργία.

Μεγάλη κίνηση γίνεται επίσης να κατέβουν σε απεργία και οι 3 μηχανουργικές νυχτερινές σχολές Πειραιά: "Αρχιμήδης", "Προμηθεύς" και "Πειραϊκή". Στη σχολή "Αρχιμήδη" έγινε συγκέντρωση χτες το βράδυ κι αποφασίστηκε η κάθοδος σε απεργία (...) Ο διευθυντής της σχολής ανεγνώρισε ως δίκαια τα αιτήματα, αλλά τους συνέστησε να μην απεργήσουν και τους κλείδωσε την πόρτα για να μην φύγουν».

Στις 14 του Μάρτη, μόλις το συντονιστικό των απεργών πήρε την απόφαση λύσης της απεργίας και καθώς οι γυμνασιόπαιδες επανέρχονταν στα θρανία τους, «εξηγέρθησαν και απήργησαν εξ αλληλεγγύης προς τους μαθητάς των Γυμνασίων και οι μαθηταί των Δ' και Ε' Δημοτικών Σχολείων. Μερική απεργία επίσης εκηρύχθη και από τους μαθητάς των Α' και Γ' Δημοτικών Σχολείων».

Η απεργία στην ελληνική επαρχία

Το μήνυμα της απεργίας έφτασε αυτόματα μέσω του Τύπου σ' όλες τις πόλεις της χώρας. Οι μαθητές αμέσως συμφώνησαν και εξεγέρθηκαν, παρά το πολύ πιο συντηρητικό κλίμα της επαρχίας. Σκηνές απείρου κάλλους εκτυλίχτηκαν στα Γυμνάσια και Πρακτικά Λύκεια των πόλεων της Θεσσαλονίκης, των Γρεβενών, των Σερρών, της Λάρισας, του Βόλου, των Τρικάλων, των Ιωαννίνων, της Χαλκίδας, του Αιγίου, των Πατρών, της Αμαλιάδας, της Τρίπολης, του Ηρακλείου, των Χανίων, της Μυτιλήνης και αλλού, με την αστυνομία να συμπεριφέρεται με βαρβαρότητα (πυροβολισμοί και επέλαση ιππικού) εναντίον ανίσχυρων μαθητών. Ο δε Τύπος της επαρχίας σε αρκετές περιπτώσεις ξεπέρασε κάθε όριο στην προπαγάνδα του, αγγίζοντας το χυδαίο, εναντίον των μαθητών, των εκπαιδευτικών και των γονέων. Οι περιγραφές και τα σχόλια είναι πέρα από κάθε φαντασία.

Ενδεικτικά παραθέτουμε ορισμένα συνοπτικά ρεπορτάζ:

• Στο Γυμνάσιο Σερρών οι μαθητές κήρυξαν απεργία στις 12 του Μάρτη, μαζεύτηκαν έξω απ' το σχολείο «και παρέμενον εκεί θορυβούντες και άδοντες απεργιακά άσματα», ορισμένοι δε «ελιθοβόλουν το γυμνάσιον». Σύμφωνα με τον Τύπο, η απεργία, που κράτησε μια βδομάδα, «δεν έσχε ευμενή εντύπωσιν παρά τη κοινή γνώμη της πόλεως».
• Στα Γιάννενα ξεκίνησαν στις 12 Μάρτη οι μαθητές του Γυμνασίου της Ζωσιμαίας Σχολής, «ακολουθούντες το εξ Αθηνών δοθέν σύνθημα της μαθητικής απεργίας». Το πρωί «εις τον περίβολον της Σχολής, άπαντες οι μαθηταί διά κοινής και ομοθύμου βοής εφώναξαν "Ζήτω η απεργία!"...».Αμέσως οι καθηγητές πανικόβλητοι έκλεισαν τις πόρτες για να μη φύγουν οι μαθητές και ο γυμνασιαρχών υποδιευθυντής «επετέθη δριμύτατα κατά των μαθητών και με βαρείας φράσεις κατεφέρθη κατά της κινήσεως ταύτης απειλήσας τους μαθητάς διά ποινών και τιμωριών». Παρά ταύτα η απεργία έγινε απ' όλα τα σχολεία της πόλης. Η έφιππη χωροφυλακή επιτέθηκε δύο φορές για να διαλύσει βίαια συγκεντρώσεις απεργών μαθητών, κακοποιώντας τους και συλλαμβάνοντας τρεις απ' αυτούς.
• Στην Κρήτη πρώτα παίρνουν τη σκυτάλη τα σχολεία του Ηρακλείου στις 13 Μάρτη.«Από της πρωίας οι μαθηταί του Γυμνασίου αρρένων λαβόντες τελικώς την απόφασιν όπως κατέλθουν εις διπλωματικόν αγώνα προς διεκδίκησιν των αιτημάτων των, εκήρυξαν την απεργίαν. Πήγαν στα άλλα σχολεία να ξεσηκώσουν τους συμμαθητές τους αλλά το αστυνομικόν όργανον το οποίον είχεν σταλή προς φρούρησιν της σχολής εξήγαγεν το περίστροφον και ηπείλησεν τους απεργούς μαθητάς. Οι απεργοί επεχείρησαν να αφοπλίσουν τον χωροφύλακα όστις και επυροβόλησεν εις τον αέρα προς εκφοβισμόν. Οι μαθηταί μετά τούτο επετέθησαν κατά του χωροφύλακος κακοποιήσαντες αυτόν».Στα Χανιά η απεργία ξεκίνησε στις 16 Μάρτη. Οι απεργοί με το ψήφισμά τους περνώντας από κεντρικές οδούς της πόλης θα πήγαιναν στη Γενική Διοίκηση για να το επιδώσουν. «Εξωθι όμως ακριβώς των "Ολυμπίων" (κινηματογράφος) ο μοίραρχος Παπαγιαννάκης με τον υπασπιστή του χωροφύλακα ηθέλησαν να σταματήσουν τους απεργούς εξαγαγόντες τα περίστροφά των και επικαλούντες αυτούς κομμουνιστάς και κακοποιά στοιχεία, αλήτας κ.λπ.».

Μέχρι τις 17 του Μάρτη τερματίστηκαν άδοξα οι απεργιακές κινητοποιήσεις των μαθητών σ' όλη την Ελλάδα. Αιτία η τρομοκρατία (κρατική και κοινωνική) προς τους μαθητές, καθώς και η υπόσχεση που δόθηκε «ότι θα συζητηθούν ευνοϊκώς τα ζητήματά των». Εμεινε όμως μια σοβαρή παρακαταθήκη, που φάνηκε αργότερα, στις μαύρες μέρες της Κατοχής, όταν ο μεγάλος όγκος των μικρών απεργών, μέσα από τις γραμμές των αντιστασιακών οργανώσεων και κυρίως της ΕΠΟΝ, πολέμησαν για τη λευτεριά της πατρίδας από τους ναζί κατακτητές.