Ο Τουρκικός Αναθεωρητισμός, η «γκάφα» του ΑΠΕ και το Εθνικό Συμβόλαιο

Πριν λίγες εβδομάδες, όταν ο Τούρκος Πρόεδρος, Recep Tayyip Erdoğan, δήλωνε προκλητικά πως αμφισβητεί τη Συνθήκη της Λωζάννης, η ελληνική κυβέρνηση αντέδρασε χλιαρά και ερασιτεχνικά, προφανώς μη αντιλαμβανόμενη τη σοβαρότητα του γεγονότος, το οποίο αποτελούσε την απαρχή μιας καλά σχεδιασμένης κλιμάκωσης της στρατηγικής της Άγκυρας εναντίον της χώρας μας...

Ο πολιτικός μας κόσμος τήρησε γενικά σιγή ιχθύος, ενώ ορισμένοι έτρεξαν να υποβαθμίσουν το θέμα, ισχυριζόμενοι πως τα εσωτερικά προβλήματα του Erdoğan τον κάνουν να προβάλλει περιφερειακές αξιώσεις. Αναμάσημα, δηλαδή, της γνωστής «ελαφριάς» άποψης, η οποία...
στερείται στοιχειώδους ρεαλιστικής ανάλυσης και σύνδεσης των πραγματικών γεγονότων. Το θέμα μέσα σε λίγα εικοσιτετράωρα ξεχάστηκε, η χώρα επανήλθε στους μνημονιακούς της ρυθμούς, οι Θεσμοί μας αξιολογούν για νιοστή φορά και η κυβέρνηση ετοιμάζεται για τη μητέρα όλων των μαχών για το χρέος!

Μπορεί να είχαμε την «γκάφα» του ΑΠΕ, αλλά αυτή ουδόλως μειώνει τη βαρύτητα των χθεσινών δηλώσεων - αξιώσεων - απειλών Erdogan που ήρθαν να μας προσγειώσουν εκ νέου στη νέα Βαλκανική μας πραγματικότητα, η οποία ήδη σχεδιάζεται. Ο Τούρκος Πρόεδρος μίλησε προκλητικά, αναφέροντας τον Εθνικό Όρκο ή Συμβόλαιο* της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας του 1920¹, για τις αξιώσεις της χώρας του απέναντι στη Δυτική Θράκη, τη Θεσσαλονίκη, τα νησιά του Αιγαίου και την Κύπρο. Το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών απάντησε –ως συνήθως– χλιαρά, γεγονός που υποδηλώνει ότι το ΥΠΕΞ δεν κατανοεί την Αναθεωρητική Στρατηγική της Άγκυρας! Και μετά άρχισαν οι υπερβολές για την… «γκάφα»! Ο Erdogan μίλησε για τον Εθνικό Όρκο ή Συμβόλαιο και φρόντισε η δική του εφημερίδα Sabah κάτω από το άρθρο για τις δηλώσεις του να παραθέσει τα επίμαχα σημεία του Εθνικού Όρκου ή Συμβολαίου για Δυτική Θράκη κλπ.

Η «αρχιτεκτονική» της Συνθήκης της Λωζάννης

Στο μυαλό του Erdoğan η Συνθήκη της Λωζάννης μοιάζει με ένα τοξοειδές γεφύρι του οποίου η μία βάση ακουμπά στη Βαγδάτη και η άλλη στην Αθήνα. Η σταθερότητα του γεφυριού εξαρτάται από την ταυτόχρονη σταθερότητα ή αστάθεια των βάσεών του. Υπό αυτό το πρίσμα, οι επιθετικές δηλώσεις Erdoğan εναντίων των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας έγιναν την ίδια ακριβώς στιγμή με τον αποκλεισμό της Τουρκίας από την επιχείρηση ανακατάληψης της ευρύτερης περιοχής της Μουσούλης.

Ο δαιμόνιος Erdoğan –που μόνο τρελός δεν είναι– έχει σωστά διαγνώσει ότι αν αποσταθεροποιηθεί η βάση που ακουμπά προς Βαγδάτη, τότε καλό είναι να τρέξει να προλάβει να κερδίσει από την αποσταθεροποίηση της άλλης πλευράς του «γεφυριού» που ακουμπά στην Αθήνα.

Την ίδια στιγμή, έχει πολύ σωστά αντιληφθεί ότι η Δύση, μπροστά στο ενδεχόμενο να χάσει την Τουρκία, θα ανεχθεί και θα ικανοποιήσει κάθε (παράλογη) απαίτηση της τελευταίας, όπως επί δεκαετίες αποδέχθηκε την τουρκική στρατιωτική κατοχή στην Κύπρο.
Μόνη γραμμή ανάσχεσης αυτών των σχεδιασμών αποτελεί το τι θα πράξει η Αθήνα. Η κρισιμότητα της κατάστασης ξεπερνά κατά πολύ τις χλιαρές και άνευρες δηλώσεις του ΥΠΕΞ. Το παράδειγμα της Κύπρου δείχνει περίτρανα τα όρια της διεθνούς νομιμότητας. Αλλά δείχνει και τα όρια της ελλαδικής ενδοτικότητας!

Η ενδεδειγμένη αντίδραση

Ο Έλληνας πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, μαζί με τον Κύπριο Πρόεδρο, Νίκο Αναστασιάδη, –και σε αυτό πρέπει να στηριχτεί από το σύνολο του Κοινοβουλίου– θα πρέπει να θέσουν το θέμα κατ΄ εξαίρεση στη Σύνοδο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης την ερχόμενη Πέμπτη και Παρασκευή και να απαιτήσουν σαφή καταδίκη των επιθετικών τοποθετήσεων του Τούρκου Προέδρου εναντίον κρατών-μελών της Ένωσης. Η καταδίκη αυτή θα πρέπει να συμπεριληφθεί και στο επίσημο ανακοινωθέν της Συνόδου Κορυφής.

Και δεν πρέπει να μείνουμε εκεί! Να γίνουν συντονισμένες ενέργειες ώστε να υποβληθεί αίτημα έκτακτης σύγκλισης των υπουργών Εξωτερικών και Άμυνας του ΝΑΤΟ, όπου θα τεθεί προς συζήτηση η επιθετική συμπεριφορά της Άγκυρας, η οποία εκδηλώνεται σε όλα τα επίπεδα, υπονομεύει την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας και της αεροπλοΐας στο Αιγαίο και αφήνει πολλά ερωτηματικά ως προς τις πραγματικές της προθέσεις μέσα από διάφορες νεοφυείς της συμμαχίες για τον ρόλο της στα πλαίσια του ΝΑΤΟ. Στην περίπτωση που κάτι τέτοιο δεν γίνει, θα πρέπει να υπάρξει αίτημα για καταδίκη των δηλώσεων από τα υπόλοιπα μέρη της Συμμαχίας.

Την ίδια στιγμή, θα πρέπει ο πρωθυπουργός να προβεί άμεσα σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Αμερικανό Πρόεδρο, Barack Obama, και να ζητήσει τη δημόσια παρέμβαση των Ηνωμένων Πολιτειών, με σαφή καταδίκη τέτοιου είδους επιθετικών αναθεωρητικών δηλώσεων.

Θα πρέπει να γίνει προς κάθε κατεύθυνση αντιληπτό πως αν για τα οικονομικά ζητήματα ή το ζήτημα του χρέους έχουμε στάση εφεκτική και υπομονετική, για τα ζητήματα της εθνικής μας κυριαρχίας δεν υπάρχει καμία ανοχή. Θα εξαντλήσουμε όλα τα διαθέσιμα μέσα και θα φτάσουμε στα άκρα προκειμένου η διεθνής κοινότητα να μαζέψει την Τουρκία και τις αναθεωρητικές διαθέσεις του Erdoğan.

Γνωρίζουμε ότι τις δηλώσεις Erdoğan υποδαυλίζουν συστηματικά τα ιδιαίτερα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων που άλλες μας εμφανίζονται ως σύμμαχοι και άλλες ως σωτήρες. Πρωτίστως για τη συμπεριφορά Erdoğan ευθύνες έχει ο Λευκός Οίκος. Η Ουάσιγκτον είναι αυτή που πρώτη έβαλε το καρφί στο φέρετρο της Συνθήκης της Λωζάννης, συμβάλλοντας στη δημιουργία της αυτόνομης κουρδικής περιοχής του Β. Ιράκ, και θα πρέπει επιτέλους να ταχθεί στο πλευρό της σταθερής συμμάχου Ελλάδας. Δευτερευόντως, ευθύνες θα πρέπει να αναζητηθούν στο λαλίστατο Κρεμλίνο, που «μαρτυρά» τις «αταξίες» της ελληνικής κυβέρνησης στο Παρίσι. Η σιωπή της Μόσχας απέναντι στον Erdoğan καθιστούν τον ρόλο της ύποπτο.

Η ελληνική κυβέρνηση, το πολιτικό σύστημα, αλλά και η ελληνική κοινωνία στο σύνολό της θα πρέπει να αντιληφθούν άμεσα ότι απειλούμαστε από τον τουρκικό αναθεωρητισμό, η αντιμετώπιση του οποίου ξεπερνά κυβερνήσεις, κόμματα και προσωπικά συμφέροντα. Μόλις αυτό γίνει κατανοητό (δυστυχώς φαντάζει ανέφικτο), τότε θα μπορούμε να μιλάμε για ύπαρξη ελπίδας. Γιατί για λύση είναι πολύ πρώιμο να μιλήσει κανείς. Βρισκόμαστε ενώπιον Γολγοθά, για του οποίου την ανάβαση δεν διαθέτουμε τα απαιτούμενα μέσα. Η ανούσια πολιτική του photo op πρέπει να εγκαταλειφθεί χθες.

¹ Παραθέτουμε για όσους προσπαθούν να παρουσιάσουν ως λάθος την ερμηνεία της ομιλίας του Τούρκου Προέδρου το κείμενο με το τι περιλαμβάνει ο Εθνικός Όρκος ή Συμβόλαιο:

Ο Εθνικός Όρκος (Συμβόλαιο) οριστικοποιήθηκε και δόθηκε από τους βουλευτές της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης, σε μια συνεδρίαση που έγινε κεκλεισμένων των θυρών, την 28 Ιανουαρίου 1920. Αποτελείται από έξι άρθρα, ανακοινώθηκε στην κοινή γνώμη στις 17 Φεβρουαρίου και περιελάμβανε τους όρους της ειρηνευτικής συμφωνίας που ήταν διατεθειμένη να υπογράψει η Τουρκία, με τη λήξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, όπου ήταν με την πλευρά των ηττημένων.

Περιληπτικά, τα έξι άρθρα ανέφεραν τα εξής: Οι αραβικοί πληθυσμοί των περιοχών που κατέλαβαν τα ξένα κράτη με την υπογραφή της ανακωχής του Μούδρου θα αποφασίσουν για την τύχη τους έπειτα από ελεύθερη ψηφοφορία. Η ισλαμική-οθωμανική πλειοψηφία στις περιοχές που περιλαμβάνονται στην ανακωχή είναι μια ενότητα που δεν μπορεί να διαταραχτεί με κανέναν τρόπο και για κανέναν λόγο. Το Καρς, το Αρνταχάν και το Βατούμ –που μόλις έμειναν ελεύθερα, ενσωματώθηκαν στη μητέρα πατρίδα–, αν χρειαστεί, θα καθορίσουν την τύχη τους με δημοψήφισμα. 

Η νομική υπόσταση της δυτικής Θράκης θα καθοριστεί με την ψήφο του λαού που θα δοθεί σε περιβάλλον ελευθερίας. Η Κωνσταντινούπολη και η Θάλασσα του Μαρμαρά θα μείνουν μακριά από κάθε απειλή, ενώ θα πρέπει να υπογραφεί συμφωνία μεταξύ των ενδιαφερόμενων κρατών για την ελεύθερη διέλευση των εμπορικών πλοίων από τα Στενά. Τα νομικά δικαιώματα των μειονοτήτων θα τεθούν υπό εγγύηση, στο πλαίσιο των αρχών του Εθνικού Όρκου, κατ' αμοιβαιότητα των δικαιωμάτων μουσουλμάνων που ζουν στις γειτονικές χώρες. Θα αναγνωριστεί η πλήρης πολιτική, δικαιική και οικονομική ανεξαρτησία της Τουρκίας και δεν θα υπάρξει κανείς περιορισμός στους τομείς αυτούς. Όσον αφορά τον χάρτη, που υπάρχει συνημμένος στον Εθνικό Όρκο, αυτός περιλαμβάνει τα νησιά του βορείου Αιγαίου και τα Δωδεκάνησα, τη δυτική Θράκη μέχρι τον Νέστο ποταμό, την Κύπρο, την Αντιόχεια, το Χαλέπι, την Τζαραμπλούς, την Ντερ αλ Ζορ, τη Μοσούλη, το Κιρκούκ και τη Σουλεϊμανγία.

* Ο κ. Δημήτρης Γ. Απόκης είναι διεθνολόγος, απόφοιτος του The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies, The Johns Hopkins University και δημοσιογράφος.

liberal