Κατρακυλάει ο μέσος μισθός, γενικεύεται η μερική απασχόληση

Τα στοιχεία του ΙΚΑ, είναι αποκαλυπτικά για τη μείωση του μέσου μισθού και την ταυτόχρονη αύξηση της μερικής απασχόλησης, ιδιαίτερα την τελευταία τετραετία (Γενάρης 2012 - 2016)...

του ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΑΝΤΑΛΟΒΑ

Το 2012 δεν επιλέχτηκε τυχαία ως αφετηρία για τη μελέτη των στοιχειών του ΙΚΑ. Είναι η χρονιά που η κυβέρνηση Παπαδήμου νομοθέτησε με την Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου (ΠΥΣ) 6/2012 την αναστολή της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας που ίσχυε έως τότε και καθιέρωσε μισθό 586 και 511 ευρώ μεικτά για...

τους πάνω και κάτω από 25 χρόνων, αντίστοιχα.

Η ρύθμιση αυτή, σε συνδυασμό με τους αντεργατικούς νόμους που προηγήθηκαν και ακολούθησαν, έδωσε ώθηση στη μείωση του μέσου μισθού, με δεδομένο ότι η πλειοψηφία των επιχειρήσεων είτε άλλαξαν το προσωπικό τους με νέους και φτηνότερους εργαζόμενους είτε με επιχειρησιακές και ατομικές συμβάσεις μείωσαν τους μισθούς στα όρια του κατώτερου. Αυτονόητα, βέβαια, όσες νέες προσλήψεις έγιναν σε αυτό το διάστημα, προέβλεπαν κατά κανόνα αμοιβή με τον κατώτερο μισθό.

Η επίδραση των νόμων που ψηφίστηκαν την τελευταία τετραετία στην κατρακύλα των μισθών και στη γενίκευση της ελαστικότητας στην αγορά εργασίας, επιβεβαιώνεται ακόμα και από τα στοιχεία του κρατικού συστήματος «Εργάνη», που δείχνει ότι περισσότερες από τις μισές νέες θέσεις εργασίας είναι προσωρινής, μερικής και εκ περιτροπής εργασίας, σε βάρος των προσλήψεων με αορίστου χρόνου συμβάσεις. Ανάλογα διαμορφώνονται βέβαια και οι μισθοί.

Εκτίναξη λοιπόν της μερικής απασχόλησης σε απόλυτους αριθμούς και ποσοστά, και παράλληλα μείωση του μέσου μηνιαίου μισθού σχεδόν κατά 15,5% για τις θέσεις πλήρους απασχόλησης και κατά 34% για τις θέσεις μερικής απασχόλησης, μέσα στα τελευταία τέσσερα χρόνια, προκύπτει από την επεξεργασία των στοιχείων του ΙΚΑ για την απασχόληση, το μήνα Γενάρη των ετών 2012-2016.

Τα στοιχεία αυτά αφορούν στις λεγόμενες «κοινές επιχειρήσεις» (δεν συμπεριλαμβάνονται τα οικοδομοτεχνικά έργα), οι οποίες συγκεντρώνουν τη συντριπτική πλειοψηφία των μισθωτών.

Γράφημα 2

Μείωση του μέσου μισθού στην πλήρη απασχόληση

Η ρύθμιση αυτή επέδρασε καταλυτικά στη μεγάλη μείωση συνολικά των μισθών. Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι ότι ενώ οι θέσεις πλήρους απασχόλησης (Πίνακας και Γράφημα 1), μεταξύ των ετών 2012-2016, αυξήθηκαν κατά 102.525 (8,69%), το σύνολο της μισθοδοσίας (Πίνακας), την ίδια περίοδο, μειώθηκε κατά 8,08%, από 1,7 δισ. ευρώ το 2012 σε 1,56 δισ. ευρώ το 2016!

Δηλαδή, μετά την υπογραφή της ΠΥΣ που μείωνε τον κατώτερο μισθό, πάνω από 100.000 άτομα προστέθηκαν με σχέση πλήρους απασχόλησης στο εργατικό δυναμικό. Οι κεφαλαιοκράτες, όμως, όχι μόνο δεν έδωσαν ούτε ένα ευρώ παραπάνω για μισθούς, αλλά η συνολική δαπάνη μειώθηκε κιόλας (το γεγονός αυτό αποτυπώνεται καθαρά στη συγκριτική ανάγνωση των Γραφημάτων 1 και 2). Να τι σημαίνει όταν οι κυβερνήσεις, χτεσινές και σημερινές, και οι καπιταλιστές λένε ότι «πρέπει να γίνουν θυσίες για να υπάρχουν δουλειές»!

Χάρη σε αυτά και άλλα μέτρα, κομπορρημονεί σήμερα η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ ότι μειώθηκε συγκριτικά η ανεργία, κρύβοντας ότι ακόμα κι αυτή η οριακή μείωση έγινε λόγω της σύνθλιψης, κυριολεκτικά, των μισθών και της επέκτασης των ελαστικών και προσωρινών μορφών απασχόλησης.

Απόρροια της κατάστασης αυτής είναι και η μείωση του μέσου μισθού (βλ. Πίνακας και Γράφημα 2) των θέσεων πλήρους απασχόλησης κατά 15,43%, την περίοδο 2012-2016. Το 2012 (Γενάρης) ο μέσος μηνιαίος μισθός ήταν 1.442,39 ευρώ μεικτά (περίπου 1.200 ευρώ καθαρά αν αφαιρέσουμε τις ασφαλιστικές εισφορές, χωρίς όμως να έχουν αφαιρεθεί οι φόροι) και το 2016 έπεσε στα 1.219,16 ευρώ μεικτά (περίπου 1.000 ευρώ καθαρά από τα οποία και πάλι πρέπει να αφαιρεθούν οι φόροι).

Γράφημα 1

Ραγδαία επέκταση της μερικής απασχόλησης

Εντυπωσιακή είναι και η άνοδος της μερικής απασχόλησης μεταξύ των ετών 2012-2016. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΙΚΑ, η μερική απασχόληση αυξήθηκε κατά 73,85%! Το Γενάρη του 2012, οι θέσεις μερικής απασχόλησης (βλ. Πίνακας και Γράφημα 1) ήταν 294.886, για να ξεπεράσουν το Γενάρη του 2016 το μισό εκατομμύριο, φτάνοντας τις 512.684! Στοιχείο που δείχνει ότι η επέκταση της μερικής απασχόλησης είναι από τους βασικότερους λόγους αύξησης της απασχόλησης, μόνο που αυτό σημαίνει ότι μια θέση πλήρους απασχόλησης μοιράστηκε σε δύο και τρεις εργαζόμενους.

Συγκρίνοντας την ποσοστιαία άνοδο των θέσεων μερικής απασχόλησης (73,85%) με αυτή των θέσεων πλήρους απασχόλησης (8,69%), κατά την περίοδο 2012-2016, προκύπτει το προφανές συμπέρασμα της ραγδαίας επέκτασης και κυριαρχίας των ευέλικτων μορφών απασχόλησης.

Η «μοίρα» των θέσεων μερικής απασχόλησης ως προς τις αποδοχές είναι ακόμα χειρότερη από αυτή των θέσεων πλήρους απασχόλησης. Το Γενάρη του 2012, ο μέσος μηνιαίος μισθός (βλ. Πίνακας και Γράφημα 2) για μια θέση μερικής απασχόλησης ήταν 604,22 μεικτά (περίπου 500 ευρώ καθαρά), για να φτάσει το Γενάρη του 2016 τα 400,84 ευρώ μεικτά (περίπου 345 ευρώ καθαρά). Δηλαδή μειώθηκε 203,88 ευρώ ή κατά 33,88%.

Αν και η συνολική δαπάνη για τη μισθοδοσία, που αφορά στις θέσεις μερικής απασχόλησης (βλ. Πίνακας), αυξήθηκε μεταξύ των ετών 2012-2016 κατά 15,33%, αυτό προφανώς δεν οφείλεται σε αύξηση των αποδοχών (όπως φαίνεται και από την πτώση του μέσου μηνιαίου μισθού), αλλά στην τεράστια αύξηση των θέσεων κατά 73,85%, την οποία ήδη αναφέραμε.

Ενα ακόμα χρήσιμο συμπέρασμα προκύπτει από την εξέλιξη της μισθολογικής δαπάνης που αφορά το σύνολο των θέσεων πλήρους και μερικής απασχόλησης. Το Γενάρη του 2009, το σύνολο της μισθοδοσίας αυτής ήταν 2,21 δισ. ευρώ για 1,81 εκατ. εργαζόμενους. Το Γενάρη του 2016, το σύνολο της μισθοδοσίας έπεσε στα 1,76 δισ. ευρώ για 1,79 εκατ. εργαζόμενους. Με άλλα λόγια, οι κεφαλαιοκράτες και οι κυβερνήσεις τους αφαιρούν από το σύνολο του εργατικού εισοδήματος μισό δισ. ευρώ το μήνα ή 7 δισ. ευρώ το χρόνο, επιπλέον όσων αφαιρούσαν το 2009.

Δραματική κατάσταση και στις Κατασκευές

Τεράστια πτώση της απασχόλησης και των μισθών είναι τα βασικά χαρακτηριστικά και σε ό,τι αφορά τον κλάδο της οικοδομής, σύμφωνα με τα στοιχεία που δίνει το ΙΚΑ.

Ο αριθμός των ασφαλισμένων οικοδόμων το Γενάρη του 2009 ήταν 119.242 και το Γενάρη του 2016 ήταν μόλις 30.907, που σημαίνει πτώση 75%! Το μέσο ημερομίσθιο το Γενάρη του 2009 ήταν 66,87 ευρώ μεικτά και το Γενάρη του 2016 έφτασε μόλις τα 41,19 ευρώ μεικτά (πτώση 38,4%)! Και όλα αυτά, τη στιγμή που η χώρα έχει άμεση ανάγκη από μεγάλα έργα για αντιπλημμυρική και αντισεισμική προστασία, σχολεία και νοσοκομεία κ.ά.

Είναι φανερό για ποιον «δουλεύει» και ποιον υπηρετεί αυτή η νομοθεσία. Σε συνθήκες κρίσης, οι επιχειρηματικοί όμιλοι κατάφεραν να μειώσουν δραστικά το λεγόμενο «κόστος εργασίας», πιο σωστά την τιμή της εργατικής δύναμης, και να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητά τους, αυξάνοντας το ποσοστό του κέρδους. Ετσι διαμορφώνονται οι όροι για βελτίωση του «επιχειρηματικού κλίματος» και για την «προσέλκυση επενδύσεων», που, μαζί με τις κάθε είδους επιδοτήσεις και προνόμια στο κεφάλαιο, τίθενται από την κυβέρνηση ως βασικές προϋποθέσεις για την καπιταλιστική ανάκαμψη.

Μπροστά στη διαπραγμάτευση για τη δεύτερη «αξιολόγηση», η κυβέρνηση προσπαθεί να καθησυχάσει το λαό ότι στόχος της είναι να επαναφέρει τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και επικαλείται γι' αυτό το ευρωπαϊκό κοινωνικό κεκτημένο. Κοροϊδεύει το λαό. Τα μέτρα που σχεδιάζει θα πλήξουν παραπέρα το εργατικό εισόδημα, θα δώσουν μεγαλύτερη ευχέρεια στην εργοδοσία να προσαρμόζει τους μισθούς και τις συνθήκες δουλειάς στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της.

Τα σχέδια κυβέρνησης και εργοδοσίας για τις Συλλογικές Συμβάσεις, το συνδικαλιστικό νόμο και τις ομαδικές απολύσεις πρέπει να συναντήσουν ισχυρές αντιστάσεις. Ουσιαστική ανακούφιση για τους εργαζόμενους δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την ανάκτηση των απωλειών από τα χρόνια της κρίσης, χωρίς την κατάργηση του αντεργατικού πλαισίου που φυλάει σαν κόρη οφθαλμού η σημερινή κυβέρνηση.

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ