Τετάρτη 25 Μαΐου 2016

Στο περιθώριο της Παγκόσμιας Ανθρωπιστικής Συνόδου της Κωνσταντινούπολης

Στις 23 Μαΐου στην Κωνσταντινούπολη έλαβε χώρα η Παγκόσμια Ανθρωπιστική Σύνοδος του ΟΗΕ. Λόγω της συγκυρίας κάτω από την οποία διεξήχθη η Σύνοδος αυτή στη γείτονα χώρα, είναι βέβαιο πως αυτά που συζητήθηκαν στο περιθώριο ήταν μοιραία πιο ενδιαφέροντα από αυτά που περιελάμβανε η ημερήσια διάταξη...


της ΑΝΝΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΟΥ

Η Ευρώπη είχε την ευκαιρία να ξανασυζητήσει τις σχέσεις της με την Τουρκία, ενόψει των νέων δεδομένων που διαμορφώνει η κατασκευή του ΤΑΡ, της ανόδου των εθνικιστικών κινημάτων στην Ευρώπη και του γενικότερου ρόλου που...
διαδραματίζει η Τουρκία στην ευρύτερη περιοχή. Η Ελλάδα βρίσκεται στο επίκεντρο των σχέσεων αυτών, καθώς το κλείσιμο των βορείων συνόρων της την «σπρώχνει» προς έναν ενιαίο χώρο με την Τουρκία, αποκόπτοντάς την από την ευρωπαϊκή ενδοχώρα.

Η συγκεκριμένη Σύνοδος έγινε στον απόηχο των εκλογικών διαδικασιών σε Κύπρο και Αυστρία. Η αλλαγή στάσης της Καγκελαρίου Μέρκελ απέναντι στον Τούρκο Πρόεδρο ήταν απόρροια του «μουδιάσματος» της ευρωπαϊκής διπλωματίας μετά τις επιτυχίες που κατέγραψαν τα εθνικιστικά κόμματα στις εκλογές της Κυριακής στα δύο ευρωπαϊκά κράτη. Η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με το λάθος της να δώσει γη και ύδωρ στην Τουρκία, προκειμένου να εξασφαλίσει τη συνεργασία της στο προσφυγικό. Όμως ξεγελάστηκε. Η ευρωπαϊκή διπλωματία δεν έπρεπε να έχει επιλεκτική μνήμη, καθώς αυτά που ήθελε να αποσπάσει ο Ερντογάν από την Ευρώπη είχαν ήδη φανεί από την επομένη των εκλογών της 7ης Μαΐου στο γειτονικό κράτος. Ο μετριοπαθής χειρισμός των φλεγόντων ζητημάτων από τον Ερντογάν όφειλε να βάλει σε σκέψεις την ευρωπαϊκή πλευρά.

Η πρόσφατη παραίτηση του Αχμέτ Νταβούτογλου από την πρωθυπουργία δεν έπρεπε να εκπλήξει τη διεθνή διπλωματία. Υπήρχε ήδη ένα τεταμένο σκηνικό μεταξύ των δύο ανδρών από τις εκλογές του Ιούνη ακόμη. Η επαναπροσέγγιση του Νταβούτογλου από τον Ερντογάν έπρεπε να βάλει σε σκέψεις την Ευρώπη, καθώς ο Τούρκος Πρόεδρος δεν φημίζεται για την αβρότητά του απέναντι στους αντιρρησίες των πολιτικών επιλογών του.

Οι συζητήσεις που έγιναν στο περιθώριο της Συνόδου της Κων/πολης διεξήχθησαν στη σκιά της παραίτησης Νταβούτογλου. Ο πρώην Τούρκος πρωθυπουργός παραιτήθηκε τη στιγμή ακριβώς που, κατά κοινή ομολογία, είχε διασφαλίσει την θέση ισότιμου συνομιλητή της χώρας του στις συνδιασκέψεις της Ε.Ε.

Να θυμίσουμε ότι, μετά την ήττα του κόμματος ΑΚΡ στις εκλογές της 7ης Ιουνίου 2015 (δεν πήρε το απαραίτητο ποσοστό για αυτοδύναμη κυβέρνηση), ο Αχμέτ Νταβούτογλου, πιστός στην προεκλογική του δέσμευση για παραίτηση από την ηγεσία του κόμματος σε περίπτωση ήττας, άφησε μόνο του τον Πρόεδρο Ερντογάν να τιθασεύσει ένα ήδη ταραγμένο εσωτερικό πολιτικό σκηνικό. Η απόφαση εκείνη του κ. Νταβούτογλου δεν έτυχε –όπως αποδεικνύεται σήμερα– ιδιαίτερης προσοχής.
Όταν δε στις 5 Μαΐου 2016 ο κ. Νταβούτογλου παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία, οι διπλωματικοί και δημοσιογραφικοί κύκλοι θεώρησαν ότι η ενέργεια αυτή ήταν απότοκη της δυσαρέσκειας του πρωθυπουργού απέναντι στον συγκεντρωτισμό των εξουσιών που επιδιώκει ο Πρόεδρος Ερντογάν με την αναθεώρηση του Συντάγματος. Η ερμηνεία αυτή είναι επιφανειακή.

Ο Αχμέτ Νταβούτογλου ήταν ο βασικότερος κρίκος στην αλυσίδα του Νέο- οθωμανισμού που προωθούσε ο Ταγίπ Ερντογάν με την πολιτική του. Ο ίδιος γνώριζε πολύ καλά τη διάρθρωση των πολιτικών αξιωμάτων στον Νέο-οθωμανισμό. Πρώην διπλωμάτης και καθηγητής Διεθνών Σχέσεων σε πανεπιστήμιο της Κων/πολης, ένας από τους καλύτερους ακαδημαϊκούς στη γείτονα, αποτελούσε για τον Τούρκο Πρόεδρο τον πιο ενδεδειγμένο συνεργάτη, ώστε να βάλει τη χώρα σε μια νέα πορεία συνομιλιών με την Ε.Ε. Άλλωστε, ήταν γνωστός στους διεθνείς κύκλους για τη μετριοπάθεια με την οποία προσέγγιζε τα φλέγοντα τουρκικά ζητήματα.

Είναι σαφές ότι ο Τούρκος Πρόεδρος χρησιμοποίησε τον Νταβούτογλου μέχρι να επανακαθορίσει τις σχέσεις του με την Ε.Ε. Σήμερα, ο Ερντογάν δεν έχει πλέον την ανάγκη τού μετριοπαθούς τέως πρωθυπουργού. Αφού, μάλιστα, μπήκε στην αυλή της Ευρώπης, σκοπεύει τώρα να σκληρύνει τη στάση του απέναντί της. Κάτι που δεν μπορούσε να κάνει ο Νταβούτογλου.

Για τον σκοπό αυτό, ο Τούρκος Πρόεδρος θα αξιοποιήσει ένα νέο δεδομένο, γνωστό από παλιότερα, πλην όμως τώρα πια υλοποιείται και δεν είναι τυχαίο ότι η υλοποίησή του συμπίπτει με την παραίτηση Νταγούτογλου. Η διέλευση του αγωγού φυσικού αερίου από τα τουρκικά εδάφη μετατρέπει τη χώρα σε σημαντικό ενεργειακό σταυροδρόμι στα ΝΑ Βαλκάνια. Ο συγκεκριμένος αγωγός διασχίζει στο μεγαλύτερο μέρος του μουσουλμανικές χώρες και το Ισλάμ υπήρξε ανέκαθεν ένα πολύ σοβαρό εργαλείο άσκησης της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής.

Σ’ αυτό το νέο πλαίσιο εξελίσσεται ο Ερντογάν σε κύριο παίκτη του ενεργειακού παιχνιδιού και των διπλωματικών εξελίξεων στην ευρύτερη βαλκανική περιοχή, όπου δεν πρέπει να μας διαφεύγει η ύπαρξη μειονοτικών μουσουλμανικών πληθυσμών τόσο βορείως της χώρας μας, όσο και εντός της Ελλάδος. Η γειτνίαση της χώρας μας με την Αλβανία, της οποίας οι προνομιακές σχέσεις με την Τουρκία είναι γνωστές, αποτελεί ένα ζήτημα που πρέπει να ξαναδιαβαστεί από την ελληνική διπλωματία υπό το φως των νέων δεδομένων που δημιουργεί η κατασκευή του αγωγού.

Εξάλλου, η επικείμενη επίσκεψη Πούτιν στην Ελλάδα –όπως έχουν διαμορφωθεί οι πολιτικές καταστάσεις στην Ευρώπη μετά την άνοδο των ακροδεξιών– θα εξαναγκάσει –και πρέπει– τον κ. Τσίπρα και την ευρωπαϊκή διπλωματία να επανακαθορίσουν τις σχέσεις τους με τη Ρωσία, μετά τις περιπετειώδεις σχέσεις που είχαν πέρυσι μαζί της. Οι επικείμενες εκλογές το 2017 σε Γερμανία και Γαλλία θέτουν προ των πυλών την αναγκαιότητα εξεύρεσης συμμάχων που είναι ικανοί να ανακόψουν τις μουσουλμανικές ροές στην Ευρώπη και ως εκ τούτου την ανάδυση με πολύ μεγάλα ποσοστά των εθνικιστών στην Ευρώπη. Είναι στο χέρι της ευρωπαϊκής διπλωματίας να μην ξαναζήσει η γηραιά ήπειρος ένα νέο 1930.

* Η κ. Άννα Κωνσταντινίδου είναι Ιστορικός - Διεθνολόγος, Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου & Πολιτικής Επιστήμης, Νομικής Σχολής ΑΠΘ.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου