ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΚΡΑΧ ΤΟΥ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ 15 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ

Τις παθογένειες του ασφαλιστικού μας συστήματος πρέπει να αναζητήσουμε στα χρόνια του Όθωνα και στην πρώτη κατάρρευσή του που έγινε πριν από 135 χρόνια και οφειλόταν στην πρωτοφανή μείωση του χρόνου ασφάλισης (20ετία), στη συγχώνευση ανόμοιων Ταμείων, στις συντάξεις των βουλευτών και στις «ρουσφετολογικές» συνταξιοδοτήσεις. 

του ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΣΚΙΑΔΑ

Περίπου δεκαπέντε χρόνια κατάφερε να επιβιώσει το πρώτο ανεξάρτητο ασφαλιστικό ταμείο στη χώρα μας που ήταν των δημοσίων υπαλλήλων. Για να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του, απορροφήθηκε από το Δημόσιο Tαμείο, το οποίο κατέβαλλε πλέον τις συντάξεις, και από τότε ξεκίνησε η μεγάλη περιπέτεια! Πρωταγωνιστής ο πολιτικός, πληρεξούσιος, βουλευτής, πολλές φορές Υπουργός και Πρωθυπουργός Σωτήριος Σωτηρόπουλος (1831-1898), ο οποίος ως Υπουργός Οικονομικών πήρε τις αποφάσεις για τη μείωση του χρόνου ασφάλισης και τη συγχώνευση των Ταμείων. Οι αποφάσεις του αυτές του κόλλησαν το παρατσούκλι «ο καταστροφεύς» που του απηύθυνε... 

Σε πρωτοσέλιδό του ο δημοσιογράφος Φίλιππος Λούης και του φώναζαν οι συνταξιούχοι στην πρώτη διαδήλωσή τους που έγινε στο Σύνταγμα το 1876!

.

Η γέννηση του πρώτου Ασφαλιστικού Ταμείου

Η ιστορία των συντάξεων στην Ελλάδα συμπλήρωσε ήδη εκατόν πενήντα χρόνια ζωής. Ο πρώτος που επιχείρησε να εισαγάγει στη χώρα μας το θεσμό των συντάξεων κυρίως για δημοσίους υπαλλήλους, το 1856, ήταν ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος (1815-1883), ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες πολιτικούς του 19ου αιώνα. Βέβαια, από τα πρώτα χρόνια του Όθωνα είχαν εκδοθεί διάφορα Διατάγματα για τη σύσταση Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου ή τη δημιουργία αλληλοβοηθητικών ταμείων για διάφορες κατηγορίες (στρατιωτικοί, δικαστικοί, δάσκαλοι, χήρες και ορφανά αξιωματικών), αλλά ουσιαστικά παρέμεναν ανεφάρμοστα.

Ο Αλ. Κουμουνδούρος, ως υπουργός Οικονομικών της Κυβέρνησης Δημητρίου Βούλγαρη, υπέβαλε το σχετικό νομοσχέδιο στη Βουλή, η οποία όμως διαλύθηκε και δεν πρόλαβε να το ψηφίσει. Πέντε χρόνια αργότερα (1861), επί Κυβερνήσεως Aθανασίου Μιαούλη πλέον και με υπουργό Οικονομικών τον Ευστάθιο Σίμο (1804-1878), δημοσιεύθηκε ο πρώτος νόμος για τη δημιουργία του Μετοχικού Ταμείου των δημοσίων υπαλλήλων και λίγα χρόνια αργότερα των υπαλλήλων της Εθνικής Τραπέζης. Καθιερωνόταν ο θεσμός των συντάξεων και το Ταμείο εξασφάλιζε τους πόρους του από τις κρατήσεις των μισθών (5%) και τη συνδρομή του κράτους. Σύνταξη δικαιούνταν οι δημόσιοι υπάλληλοι που συμπλήρωναν το εξηκοστό έτος ηλικίας και είκοσι πέντε έτη προϋπηρεσίας. Ταυτόχρονα, και με την ίδια νομοθεσία, καθιερώθηκαν και οι αναπηρικές συντάξεις!
Επίσης, για όσους είχαν συμμετάσχει στην Επανάσταση του 1821 αναγνωριζόταν η «στρατιωτική θητεία» στα συντάξιμα χρόνια, ενώ κανείς δεν δικαιούταν να λαμβάνει διπλή σύνταξη. Οι αγωνιστές της Επανάστασης (από 25 Μαρτίου 1821 μέχρι 1829) αρκούσε να προσκομίσουν επίσημη πιστοποίηση του οπλαρχηγού τους ή δύο «ομολογουμένως κατά τον αγώνα διαπρεψάντων ανδρών». Όλα τα Βασιλικά Διατάγματα και οι Νόμοι που εκδόθηκαν το 1861 και αφορούσαν συντάξεις υπογράφτηκαν από τη βασίλισσα Αμαλία και υποχρεωτικά η σύνταξη –εφόσον εγκρινόταν– έπρεπε να έχει απονεμηθεί το αργότερο εντός δύο μηνών από την αίτηση του δικαιούχου! Πάντως, το πρώτο Διάταγμα που υπογράφηκε επίσης από τη βασίλισσα Αμαλία και δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 22 Σεπτεμβρίου 1861 ήταν για την απονομή συντάξεως στις χήρες και τα ορφανά των γερουσιαστών!

Η συγχώνευση Ταμείων

Ενώ στις προηγμένες και ευημερούσες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γαλλία και το Βέλγιο, ο χρόνος εργασίας για να στοιχειοθετηθεί δικαίωμα συντάξεως ήταν τριάντα χρόνια, στο μικρό, πάμπτωχο και καταχρεωμένο ελληνικό βασίλειο καθιερωνόταν η εικοσιπενταετία. Το 1866 δε, πέντε χρόνια μετά την εισαγωγή του θεσμού, ο Σ. Σωτηρόπουλος –ως υπουργός Οικονομικών– θα καθιερώσει την εικοσαετία! Έτσι δυναμιτιζόταν το σύστημα ουσιαστικά στη γέννησή του. Σύντομα θα δοθεί και το δεύτερο μεγάλο χτύπημα. Όταν προσαρτούνταν τα Επτάνησα, διέθεταν δικό τους Ταμείο, το οποίο μάλιστα είχε περιουσία ένα εκατομμύριο δραχμές. Θαμπώθηκε ο Σωτηρόπουλος από το μεγάλο για εκείνη την εποχή αποθεματικό του Ταμείου των Επτανήσων και χωρίς να εξετάσει τα βάρη και τις υποχρεώσεις του έσπευσε να συγχωνεύσει το Ταμείο των Επτανήσων στο υφιστάμενο.

Αλλά τα βάρη του Ταμείου Συντάξεων της πρώην Ιονίου Πολιτείας ξεπερνούσαν τις τριακόσιες χιλιάδες δραχμές ετησίως, ώστε εντός τριετίας το κεφάλαιο εκείνου του Ταμείου εξαντλήθηκε και το βάρος επωμιζόταν πλέον το κοινό Ταμείο. Η ένωση των δύο διαφορετικών Ταμείων τελικά ζημίωσε και τα δύο. Εν τω μεταξύ το ενιαίο Ταμείο αφενός επιβαρυνόταν και με τις «συντάξεις του Αγώνα» και αφετέρου δε το Δημόσιο αδυνατούσε να καταθέτει τη δική του συμμετοχή. Επιπροσθέτως, μέγιστη ήταν η επιβάρυνση που προκαλούνταν στο Ταμείο λόγω της συνταξιοδότησης πλήθους δικαιούχων με εικοσαετή μόνον προϋπηρεσία. Το 1876 θα γίνει και η πρώτη κινητοποίηση συνταξιούχων στην Ελλάδα. Συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Συντάγματος περίπου πεντακόσιοι συνταξιούχοι για να διαμαρτυρηθούν και να χαράξουν την πορεία τους.

Σαραντάρηδες συνταξιούχοι και συντάξεις βουλευτών και υπουργών

Το Ταμείο Συντάξεων αποκαλούνταν πλέον «καταβόθρα». Όταν έφυγε ο Όθωνας, το Ταμείο είχε συμπληρώσει ένα χρόνο ζωής και διέθετε αποθεματικό ενός εκατομμυρίου δραχμών. Θεωρούνταν υγιέστατο και οι προοπτικές του ήταν οι καλύτερες. Αλλά μετά την καθιέρωση της εικοσαετίας όσοι συμπλήρωναν τα απαραίτητα χρόνια έσπευδαν να συνταξιοδοτηθούν. Έτσι, η Ελλάδα πρωτοπορούσε σε παγκόσμια κλίμακα και λίγα χρόνια αργότερα θα αποκτούσε σαραντάρηδες και πενηντάρηδες συνταξιούχους, οι οποίοι μετά τη… προπαίδευσή τους στο Δημόσιο μεγαλουργούσαν στον ιδιωτικό τομέα.
Το τελειωτικό χτύπημα δόθηκε όταν το Ταμείον Συντάξεων κλήθηκε να καλύψει και τις συντάξεις του πλήθους των βουλευτών, ιδιαιτέρως δε των Υπουργών, οι οποίοι λόγω υψηλού μισθού απολάμβαναν και παχυλές συντάξεις χωρίς ωστόσο να τους γίνονται κρατήσεις! Το Ταμείο έφθασε σε αδυναμία πληρωμών, ξεσηκώθηκαν διαμαρτυρίες και έγιναν θερμότατα επεισόδια. Το πρώτο Ταμείο της χώρας κατέρρευσε οικονομικά και την πληρωμή των συντάξεων ανέλαβε πλέον το Δημόσιο Ταμείο, στο οποίο συγχωνεύτηκε ο πρώτος ασφαλιστικός φορέας της χώρας με νόμο το 1877.

Όσο για τον Σωτήριο Σωτηρόπουλο, σχημάτισε Κυβέρνηση τον Μάιο του 1893, αλλά ανατράπηκε λίγους μήνες αργότερα. Η Βουλή απέσυρε την εμπιστοσύνη της, λόγω της σύναψης εξωτερικού δανείου με Άγγλο τραπεζίτη και δυσβάστακτους όρους προκειμένου να αποφύγει η Ελλάδα την χρεοκοπία. Η υπόθεση θεωρήθηκε σκανδαλώδης. Στα σχόλια των εφημερίδων και στα χείλη των πολιτών βρισκόταν καθημερινώς η λέξη «σκριπ», όπως ονομάσθηκαν οι προσωρινές αποδείξεις που δόθηκαν σε όσους εγγράφηκαν στο δάνειο που συνήψε η Κυβέρνηση Σωτηρόπουλου. Έτσι, ο δημοσιογράφος Ευάγγελος Κουσουλάκος άρπαξε την ευκαιρία και εξέδωσε τη σατιρική εφημερίδα «ΣΚΡΙΠ», από την οποία προήλθε (1895) η σπουδαία καθημερινή πολιτική εφημερίδα με το ίδιο όνομα.

ΜΙΚΡΟΣ ΡΩΜΙΟΣ