Η κατάσταση στη Μέση Ανατολή είναι τόσο συγκεχυμένη, που είναι αδύνατο
να καταλάβουμε ποιός μάχεται εναντίον ποίου, και σε ποιά πλευρά
βρίσκεται. Η δολοφονία του Αμερικανού πρέσβη στη Βεγγάζη, πόλη στην
οποία οι κάτοικοι πριν από ένα χρόνο είχαν υποδεχτεί με ενθουσιασμό τους
ΝΑΤΟϊκούς βομβαρδισμούς της Λιβύης, επιβεβαιώνει για άλλη μια φορά, το
βαθμό της σύγχυσης.
του ΦΙΟΝΤΟΡ ΛΟΥΚΙΑΝΟΦ
Πριν από 11 χρόνια, όταν κατακάθισε το
σύννεφο της σκόνης στους δίδυμους πύργους του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου, που
καταστράφηκε από άραβες “καμικάζι”, φάνηκε ότι δημιουργήθηκε μια νέα γραμμή
μετώπου. Από τη μια πλευρά, στο στρατόπεδο του κακού, βρέθηκαν οι «διεθνείς
τρομοκράτες», οι εχθροί του «ελεύθερου κόσμου». Και από την άλλη, το αντίπαλο
στρατόπεδο διακηρύχθηκε ότι ήταν η Δημοκρατία. Μάλιστα, ειπώθηκε πως όπου δεν
υπήρχε Δημοκρατία, αυτή θα επιβαλλόταν ακόμα και δια της βίας.
Ετσι, οι νέο-συντηρητικοί ξεκίνησαν από
δύο παραδοχές: Η πρώτη, είχε να κάνει με την αντίληψη....
Σύμφωνα με την οποία,
αφού οι ΗΠΑ είναι μια παγκόσμια υπερδύναμη, τότε και τα μέτρα που θα
εξασφαλίζουν την ασφάλειά τους, θα πρέπει να έχουν παγκόσμιο χαρακτήρα. Η
δεύτερη ήταν ότι με δεδομένο πως το δημοκρατικό σύστημα αποτελεί την εγγύηση
της προβλέψιμης και ειρηνικής ανάπτυξης, όσο περισσότερες χώρες το ακολουθούν,
τόσο λιγότερες απειλές θα υφίστανται για την Αμερική. Τα γεγονότα που
ακολούθησαν την 11η Σεπτεμβρίου 2001, στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ, οι
εκλογές στην Παλαιστίνη και η υποστήριξη των «έγχρωμων επαναστάσεων», ήταν η
εφαρμογή αυτών των παραδοχών.
Βέβαια, η γραμμή των Μπους - Τσέινι –
Ράμσφελντ κρίθηκε ως λαθεμένη, με αποτέλεσμα ο επόμενος πρόεδρος, Μπαράκ
Ομπάμα, να θέλει να απαλλαγεί από την κληρονομιά των προκατόχων του. Κι'όμως,
κατά ειρωνικό τρόπο, αυτό στο οποίο στόχευαν οι νέο-συντηρητικοί, υλοποιείται
στην περίοδο διακυβέρνησης των ΗΠΑ, από τον πρόεδρο Ομπάμα.
Το Αφγανιστάν από την ανάποδη
Η Μέση Ανατολή αφυπνίστηκε και οι λαοί
της απαίτησαν πραγματική δημοκρατία, σαρώνοντας ισοπεδωτικά τα δικτατορικά
καθεστώτα. Μερικές φορές, ο λαός από μόνος του, άλλες φορές, με εξωτερική
βοήθεια. Οι ισχυροί σύμμαχοι των ΗΠΑ στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας του χθες,
ανατράπηκαν σήμερα. Και ωφελημένοι από τις -κατά κύριο λόγο- λαϊκές
επαναστάσεις, είναι εκείνοι που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν αν όχι τρομοκράτες,
τουλάχιστον συνεργοί τους.
Πολύ συχνά θυμόμαστε την εμπειρία του
Αφγανιστάν της δεκαετίας του 1980. Όταν οι ΗΠΑ στηρίχθηκαν στους «μουτζαχεντίν»
εναντίον της ΕΣΣΔ και στη συνέχεια μέσα από αυτούς, δημιουργήθηκε η
«Αλ-Κάιντα», που έστρεψε τα όπλα της εναντίον των προηγουμένων προστατών της. Ο
παραλληλισμός με το σήμερα, είναι υποθετικός. Στο Αφγανιστάν, υπήρχε
συγκεκριμένη σκοπιμότητα: Ο στόχος του δυνατού χτυπήματος στον κομμουνισμό και
στην ΕΣΣΔ. Κάτι που θεωρείτο τόσο μεγάλη προτεραιότητα, που οι παράπλευρες
επιπτώσεις απλά δεν υπολογίζονταν. Εκτός αυτού, τότε ήταν αδύνατο να
προβλέψουμε πόσο πολύ θα ενισχυόταν η πολιτική θέση του Ισλάμ, όταν πλέον δεν
θα υπήρχαν οι ιδεολογικές αντιπαραθέσεις που υπήρχαν επί Ψυχρού Πολέμου και
διπολικού κόσμου.
Οι
χτεσινοί εχθροί, σημερινοί φίλοι
Σήμερα, σχεδόν κανείς δεν έχει
ψευδαισθήσεις σχετικά με την κύρια αντιπαράθεση που θα εκδηλωθεί στον κόσμο. Ο
αντιαμερικανισμός στον αραβικό και γενικότερα στον μουσουλμανικό κόσμο, είναι
ένα συνολικό φαινόμενο, που αγγίζει τις πλατιές μάζες των ανθρώπων, σε όλους
αυτούς που απαρτίζουν το εκλογικό σώμα. Πολύ περισσότερο που οι σπόροι της
πολιτιστικής και θρησκευτικής αντιπαράθεσης, που φυτεύτηκαν στη δεκαετία του
2000, κατά τη διάρκεια της αντι-τρομοκρατικής εκστρατείας, τώρα φύτρωσαν. Και
απέναντι στον ριζοσπάστη ισλαμιστή φανατικό, βρίσκεται ένας τρελός πάστορας σαν
τον Τέρι Τζόουνς, που ενώ καίει δημοσίως το Κοράνι, απολαμβάνει τους καρπούς
της δικής του προβοκάτσιας, χάρις στην ασυλία που του προσφέρει η πρώτη
τροπολογία του Συντάγματος των ΗΠΑ. Και το πιο σημαντικό: Η υποστήριξη των
επαναστάσεων στην αραβική Ανατολή δεν είναι μια συνειδητή και σκόπιμη επιλογή
της Ουάσιγκτον, αλλά προέρχεται από το ιδεολογικό της ένστικτο και είναι μια
προσπάθεια να προσαρμοστεί στην καταιγίδα των γεγονότων.
Την παραμονή της επετείου της 11ης
Σεπτεμβρίου, ο αδελφός του σημερινού ηγέτη της «Αλ Κάιντα», Μοχάμεντ
αλ-Ζαουάχρι, ο οποίος ζει στην Αίγυπτο, σε συνέντευξή του στο «Αλ Τζαζίρα»,
πρότεινε στη Δύση και στις ΗΠΑ εκεχειρία για 10 χρόνια. Στους αμερικανούς
προτάθηκε να μην παρεμβαίνουν στις υποθέσεις των ισλαμικών χωρών, και σε
αντάλλαγμα οι ίδιοι θα υποστηρίξουν τα «νόμιμα δικαιώματα» της Αμερικής και της
Δύσης, καθώς και θα σταματήσουν τις προκλήσεις και τις προβοκάτσιες απέναντι
στις ΗΠΑ.
Δεν υπάρχει καμιά ουσία να συζητάμε ένα
τέτοιο θέμα σοβαρά. Πρώτον, ο ίδιος ο Μοχάμεντ παραδέχεται ότι για πολλά χρόνια
δεν επικοινωνεί με τον αδελφό του, Αϊμάν. Δεύτερον, ακόμη και αν μπορούσαν να
επικοινωνήσουν και να επηρεάσουν καταστάσεις, η «Αλ Κάιντα», δεν είναι μια
κάθετη δομή, όπου μια απόφαση που ελήφθη στην κορυφή, υλοποιείται σε όλα τα
κατώτερα επίπεδα. Η οργάνωση αυτή είναι ένα αφηρημένο «σήμα κατατεθέν», ένας
οργανισμός που περιλαμβάνει μια ποικιλία δομών και οργανώσεων, με διαφορετικούς
σκοπούς και στόχους.
Παρόλα αυτά, από μόνο του το γεγονός των δηλώσεων, έχει τη
σημασία του. Ο Μοχάμεντ αλ-Ζαουάχρι, επωφελήθηκε από την «αραβική άνοιξη».
Πέρασε 14 χρόνια στις αιγυπτιακές φυλακές με την κατηγορία του εξτρεμισμού,
αλλά φέτος τελικά αθωώθηκε, όπως και πολλοί άλλοι αντίπαλοι του προηγούμενου
καθεστώτος.
Το πολιτικό Ισλάμ, το οποίο από την
αρχή της δεκαετίας του 2000, είχε μπεί στο στόχαστρο της παγκόσμιας
αντιτρομοκρατικής συμμαχίας εναντίον της «Αλ Κάιντα», απέκτησε σήμερα μια
εντελώς διαφορετική διάσταση. Οι ισλαμιστές έχουν έρθει νόμιμα στην εξουσία σε
πολλές αραβικές χώρες. Οι «Αδελφοί Μουσουλμάνοι» κυβερνούν την Αίγυπτο, και,
αντίθετα με τις προσδοκίες, ο Μοχάμεντ Μούρσι μόνο διακοσμητικός πρόεδρος υπό
μια στρατιωτική χούντα είναι. Τουναντίον, ο Μούρσι, αποφασιστικά και σταθερά
πήρε τον έλεγχο της κατάστασης.
Μεταξύ των υποστηρικτών της πολιτικής
Μούρσι και των αδελφών στα όπλα εξτρεμιστών του αλ-Ζαουάχρι, φυσικά υπάρχει μια
μεγάλη διαφορά. Αλλά δεν είναι το ίδιο μεγάλη, όπως μεταξύ αυτών και του
Μουμπάρακ. Και η διαφορά, είναι πιθανό να μειωθεί. Και στις δύο πλευρές
υπάρχουν ριζοσπάστες, ενώ ταυτόχρονα γίνεται στροφή των μετριοπαθών προς την
κατεύθυνσή τους. Κάτι που συμβάλλει στη νομιμοποίηση και των δύο τάσεων.
Ανεξέλεγκτες αλλαγές;
Πριν από 10 χρόνια, ελπίζαμε ότι οι
επιθέσεις στη Νέα Υόρκη και στην Ουάσιγκτον, τουλάχιστον θα ξεκαθαρίσουν την
παγκόσμια κατάσταση για το ποιοί είναι οι εχθροί και ποιοί οι φίλοι. Αλλά η
«αραβική άνοιξη» μπέρδεψε τα πράγματα. Στη Λιβύη, στην Αίγυπτο, στη Συρία, στην
Υεμένη, η Αμερική έγινε στην πραγματικότητα σύμμαχος των ομάδων, τις οποίες
είχε πολεμήσει στο πλαίσιο του αγώνα ενάντια στην τρομοκρατία.
Η Μέση Ανατολή βιώνει μια τεκτονική
μετατόπιση, μια θεμελιώδη αλλαγή, το περίγραμμα της οποίας μόλις άρχισε να
διαφαίνεται. Τόσο ο Οσάμα Μπιν Λάντεν όσο και ο Τζορτζ Μπους συμμετείχαν στη
δημιουργία των συνθηκών για να αλλάξουν και να ξεκαθαρίσουν τα πράγματα. Όμως,
αυτό που ξεκίνησε στη Μ.Ανατολή έχει τη δική του λογική, και το σενάριο είναι
σχεδόν ανεξάρτητο από εξωτερικές παρεμβολές. Οι αλλαγές στη Μέση Ανατολή
τραβάνε μια γραμμή κάτω από την ψευδαίσθηση ότι ο κόσμος του 21ου αιώνα θα
είναι σε θέση να χτίζεται με ένα σαφές και απλό σχήμα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου