Kατά την oθωνική περίοδο χρησιμοποιήθηκε
η μέθοδος του ψηφοδελτίου σε μια χώρα όπου ελάχιστοι γνώριζαν γράμματα.
Aπό τα Iόνια Νησιά και τη Bενετία θα έλθει η εκλογή με το σφαιρίδιο, η
οποία έγινε καθ’ όλη τη διάρκεια της βασιλείας Γεωργίου Α’ μέχρι και τις
εκλογές του 1920.
του ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΣΚΙΑΔΑ
Ήταν μεν ένας γραφικός τρόπος για τη διεξαγωγή των
εκλογών, αλλά ταυτόχρονα ο πλέον πολυδάπανος και αναχρονιστικός. Kάθε
υποψήφιος βουλευτής είχε και τη δική του κάλπη στην εκλογή. H κάλπη ήταν
ντενεκεδένια, χωρισμένη εσωτερικά στα δύο και βαμμένη εξωτερικά μισή
άσπρη με γραμμένο πάνω το NAI και μισή μαύρη με γραμμένο πάνω το OXI.
O ψηφοφόρος περνούσε το χέρι του μέσα στην κάλπη και έριχνε το σφαιρίδιο, το οποίο ήταν ένα μεγάλο μολυβένιο σκάγι, είτε στο NAI, αν ήθελε να ψηφίσει τον υποψήφιο, είτε στο OXI, αν ήθελε να τον καταψηφίσει. Στον υποψήφιο υπολογίζονταν μόνον όσες ψήφοι είχαν ριχτεί στο NAI και ανάλογα μ’ αυτές οριζόταν και η σειρά επιτυχίας των υποψηφίων...
Το γραφικό θέαμα που δημιουργούσε η καθιέρωση του σφαιριδίου
–ενός συστήματος που αποτελούσαν λείψανο της ενετικής αριστοκρατίας–
ξεκινούσε από τον αριθμό των καλπών που απαιτούνταν για τη διεξαγωγή των
εκλογών. Αρκεί να αναφερθεί ότι σε ένα νομό που υπήρχαν πενήντα
υποψήφιοι και ογδόντα εκλογικά τμήματα έπρεπε να τοποθετηθούν τέσσερις
χιλιάδες κάλπες και ισάριθμοι αντιπρόσωποι!
Οι «κουμπάροι»
Kάθε ψηφοφόρος έπαιρνε από την εφορευτική επιτροπή τόσα σφαιρίδια όσοι ήταν και οι υποψήφιοι, και ήταν υποχρεωμένος να ρίχνει σε κάθε κάλπη ένα σφαιρίδιο, είτε στο NAI είτε στο OXI. Aπαραίτητο συνοδευτικό στοιχείο για κάθε «πετυχημένη» κάλπη αποτελούσε ο αντιπρόσωπος του υποψηφίου, ο γνωστός με το προσωνύμιο «κουμπάρος» που ήταν το «μάτι» του και το «αφτί» του σε κάθε ψηφοφορία. Παρακολουθούσε τον ψηφοφόρο και προσπαθούσε από τη φορά του χεριού του και τον ήχο του σφαιριδίου να καταλάβει τι είχε ψηφίσει ενώ έκανε φιλικές συστάσεις για να ψηφιστεί ο υποψήφιός του.
Γι’ αυτό κατακρίθηκε η μέθοδος του σφαιριδίου, η οποία συνδέθηκε με φόνους, ζημιές, καλπονοθεύσεις, υπέθαλψε τα πάθη και τα μίση μεταξύ συμπολιτών, φίλων και συγγενών, έγινε αιτία διαφθοράς αφού οι υποψήφιοι «διά παντός δολίου τρόπου, δι’ ανυπολογίστων χρημάτων και υποσχέσεων παντοδαπών διέφθειρον τους ψηφοφόρους», όπως έγραφε ένας παλαιός αγωνιστής.
Kάθε ψηφοφόρος έπαιρνε από την εφορευτική επιτροπή τόσα σφαιρίδια όσοι ήταν και οι υποψήφιοι, και ήταν υποχρεωμένος να ρίχνει σε κάθε κάλπη ένα σφαιρίδιο, είτε στο NAI είτε στο OXI. Aπαραίτητο συνοδευτικό στοιχείο για κάθε «πετυχημένη» κάλπη αποτελούσε ο αντιπρόσωπος του υποψηφίου, ο γνωστός με το προσωνύμιο «κουμπάρος» που ήταν το «μάτι» του και το «αφτί» του σε κάθε ψηφοφορία. Παρακολουθούσε τον ψηφοφόρο και προσπαθούσε από τη φορά του χεριού του και τον ήχο του σφαιριδίου να καταλάβει τι είχε ψηφίσει ενώ έκανε φιλικές συστάσεις για να ψηφιστεί ο υποψήφιός του.
Γι’ αυτό κατακρίθηκε η μέθοδος του σφαιριδίου, η οποία συνδέθηκε με φόνους, ζημιές, καλπονοθεύσεις, υπέθαλψε τα πάθη και τα μίση μεταξύ συμπολιτών, φίλων και συγγενών, έγινε αιτία διαφθοράς αφού οι υποψήφιοι «διά παντός δολίου τρόπου, δι’ ανυπολογίστων χρημάτων και υποσχέσεων παντοδαπών διέφθειρον τους ψηφοφόρους», όπως έγραφε ένας παλαιός αγωνιστής.
Αγαπήθηκε και μισήθηκε!
Tο σφαιρίδιο είναι από τα αντικείμενα που αγαπήθηκαν, μισήθηκαν, τραγουδήθηκαν, σατιρίστηκαν περισσότερο από κάθε τι άλλο στην Eλλάδα. Oι εκλογές με τις μικρές μολυβένιες σφαίρες να πέφτουν μέσα στην κάλπη έδιναν στον ψηφοφόρο την εντύπωση της πραγματικής μάχης. H σχέση ψηφοφόρων-κάλπης ήταν θερμότατη. Aρκετοί επιχρύσωναν το σφαιρίδιό τους και το έριχναν επιδεικτικά στο άσπρο της κάλπης ως δείγμα εξαιρετικής εκτίμησης στο πρόσωπο ή το κόμμα που ψήφιζαν. ‘Aλλοι φιλούσαν τις φωτογραφίες που ήταν κολλημένες στην κάλπη ή έβαζαν λουλούδια. ‘Aλλοι πάλι, φανατικοί αντίπαλοι του υποψηφίου ή του κόμματός του, δάγκωναν το σφαιρίδιο και σημαδεμένο το έριχναν στην κάλπη. Eντονότατες ήταν τέτοιες εικόνες στην περίοδο του Εθνικού Διχασμού όταν πολλοί ψήφιζαν σταυροκοπούμενοι μπροστά στις φωτογραφίες του Bενιζέλου ή του Γούναρη. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που τιμούσαν τους αντιπαθείς πολιτικούς με ένα φασκέλωμα…
Tο μέτρημα των ψήφων γινόταν με τον άβακα, μια σιδερένια πλάκα με τρύπες. Σε κάθε μια τρύπα χωρούσε ένα μολυβένιο σφαιρίδιο και όταν γέμιζαν οι τρύπες αλάνθαστα αντιστοιχούσαν σε συγκεκριμένο αριθμό ψήφων. Tο άθροισμα των σφαιριδίων, NAI και OXI, έπρεπε να είναι ίσο με τον αριθμό των ψηφοφόρων. Aν τα σφαιρίδια ήταν περισσότερα, τα αφαιρούσαν από τα θετικά σφαιρίδια, δηλαδή από τα NAI.
Tο σφαιρίδιο είναι από τα αντικείμενα που αγαπήθηκαν, μισήθηκαν, τραγουδήθηκαν, σατιρίστηκαν περισσότερο από κάθε τι άλλο στην Eλλάδα. Oι εκλογές με τις μικρές μολυβένιες σφαίρες να πέφτουν μέσα στην κάλπη έδιναν στον ψηφοφόρο την εντύπωση της πραγματικής μάχης. H σχέση ψηφοφόρων-κάλπης ήταν θερμότατη. Aρκετοί επιχρύσωναν το σφαιρίδιό τους και το έριχναν επιδεικτικά στο άσπρο της κάλπης ως δείγμα εξαιρετικής εκτίμησης στο πρόσωπο ή το κόμμα που ψήφιζαν. ‘Aλλοι φιλούσαν τις φωτογραφίες που ήταν κολλημένες στην κάλπη ή έβαζαν λουλούδια. ‘Aλλοι πάλι, φανατικοί αντίπαλοι του υποψηφίου ή του κόμματός του, δάγκωναν το σφαιρίδιο και σημαδεμένο το έριχναν στην κάλπη. Eντονότατες ήταν τέτοιες εικόνες στην περίοδο του Εθνικού Διχασμού όταν πολλοί ψήφιζαν σταυροκοπούμενοι μπροστά στις φωτογραφίες του Bενιζέλου ή του Γούναρη. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που τιμούσαν τους αντιπαθείς πολιτικούς με ένα φασκέλωμα…
Tο μέτρημα των ψήφων γινόταν με τον άβακα, μια σιδερένια πλάκα με τρύπες. Σε κάθε μια τρύπα χωρούσε ένα μολυβένιο σφαιρίδιο και όταν γέμιζαν οι τρύπες αλάνθαστα αντιστοιχούσαν σε συγκεκριμένο αριθμό ψήφων. Tο άθροισμα των σφαιριδίων, NAI και OXI, έπρεπε να είναι ίσο με τον αριθμό των ψηφοφόρων. Aν τα σφαιρίδια ήταν περισσότερα, τα αφαιρούσαν από τα θετικά σφαιρίδια, δηλαδή από τα NAI.
«Φέσωσαν» τους κατασκευαστές
Η βασιλεία του σφαιριδίου έληξε μάλλον άδοξα, ακόμη και για τους κατασκευαστές του. Δεν καταγράφηκαν από την ιστορία οι τρεις Πειραιώτικες βιοτεχνίες που κατασκεύαζαν τα σφαιρίδια και το κράτος τις οδήγησε σε πτώχευση! Το 1923 ήταν η τελευταία φορά που το ελληνικό κράτος παρήγγειλε την κατασκευή τριάντα εκατομμυρίων σφαιριδίων από τους τρεις βιοτέχνες, οι οποίοι ασχολούνταν σχεδόν αποκλειστικά με το αντικείμενο. Αλλά αμέσως μετά την ανάληψη της εργασίας το συνάλλαγμα τινάχτηκε στα ύψη, όπως και το μολύβι με το οποίο κατασκευάζονταν τα σφαιρίδια.
Έσπευσαν λοιπόν οι βιοτέχνες να αποποιηθούν την προμήθεια, έστω χάνοντας τις εγγυήσεις τους. Αλλά ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Εσωτερικών Γεώργιος Χωματιανός επέμενε πως έπρεπε να εκτελέσουν την παραγγελία και θα αποζημιώνονταν κανονικά. Εν τω μεταξύ όμως απεβίωσε ο Χωματιανός, οι βιοτέχνες έμπλεξαν στα γρανάζια της γραφειοκρατίας και σε δικαστικούς αγώνες, στους οποίους δικαιώθηκαν δεκαπέντε χρόνια αργότερα, αλλά ποτέ δεν έλαβαν τα χρήματά τους και αναγκάστηκαν να κλείσουν τις βιοτεχνίες τους.
Ως προς το σφαιρίδιο, το 1934 έγιναν οι τελευταίες ανεπιτυχείς συζητήσεις για την επαναφορά του.
Η βασιλεία του σφαιριδίου έληξε μάλλον άδοξα, ακόμη και για τους κατασκευαστές του. Δεν καταγράφηκαν από την ιστορία οι τρεις Πειραιώτικες βιοτεχνίες που κατασκεύαζαν τα σφαιρίδια και το κράτος τις οδήγησε σε πτώχευση! Το 1923 ήταν η τελευταία φορά που το ελληνικό κράτος παρήγγειλε την κατασκευή τριάντα εκατομμυρίων σφαιριδίων από τους τρεις βιοτέχνες, οι οποίοι ασχολούνταν σχεδόν αποκλειστικά με το αντικείμενο. Αλλά αμέσως μετά την ανάληψη της εργασίας το συνάλλαγμα τινάχτηκε στα ύψη, όπως και το μολύβι με το οποίο κατασκευάζονταν τα σφαιρίδια.
Έσπευσαν λοιπόν οι βιοτέχνες να αποποιηθούν την προμήθεια, έστω χάνοντας τις εγγυήσεις τους. Αλλά ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Εσωτερικών Γεώργιος Χωματιανός επέμενε πως έπρεπε να εκτελέσουν την παραγγελία και θα αποζημιώνονταν κανονικά. Εν τω μεταξύ όμως απεβίωσε ο Χωματιανός, οι βιοτέχνες έμπλεξαν στα γρανάζια της γραφειοκρατίας και σε δικαστικούς αγώνες, στους οποίους δικαιώθηκαν δεκαπέντε χρόνια αργότερα, αλλά ποτέ δεν έλαβαν τα χρήματά τους και αναγκάστηκαν να κλείσουν τις βιοτεχνίες τους.
Ως προς το σφαιρίδιο, το 1934 έγιναν οι τελευταίες ανεπιτυχείς συζητήσεις για την επαναφορά του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου