Την οικονομική
κατάρρευση του 1929 στις ΗΠΑ ακολούθησαν
πρωτόγνωρες κοινωνικές εξεγέρσεις που
έφεραν την χώρα στον επαναστατικό
προθάλαμο. Η οικονομία ,με
κύριους υπαίτιους το κεφάλαιο και τους
καπιταλιστές, καταποντίστηκε
συμπαρασύροντας μαζί της και το μεγαλύτερο
μέρος των κατώτερων οικονομικά στρωμάτων
καθώς και των μεσαίων.
Το πολιτικοκοινωνικό κατεστημένο υποβοηθούμενο από τον τότε πολλά υποσχόμενο καπιταλιστικό μηχανισμό ,που για πρώτη φορά έδειχνε την ανεξέλεγκτη όψη του, έψαχνε απεγνωσμένα λύσεις. Έτσι άρχισε να φλερτάρει με πολιτικές σοσιαλιστικού χαρακτήρα ώστε να κατευνάσει την οργή των αδικημένων, αλλά και να μετριάσει τις αφόρητες πιέσεις που δεχόταν από τον χώρο της αριστεράς και τα συνδικάτα.
Κατά την περίοδο 1933-38 απλώθηκε ένα τεράστιο απεργιακό κύμα που σάρωσε την χώρα. Ενδεικτικά αναφέρουμε...
Το πολιτικοκοινωνικό κατεστημένο υποβοηθούμενο από τον τότε πολλά υποσχόμενο καπιταλιστικό μηχανισμό ,που για πρώτη φορά έδειχνε την ανεξέλεγκτη όψη του, έψαχνε απεγνωσμένα λύσεις. Έτσι άρχισε να φλερτάρει με πολιτικές σοσιαλιστικού χαρακτήρα ώστε να κατευνάσει την οργή των αδικημένων, αλλά και να μετριάσει τις αφόρητες πιέσεις που δεχόταν από τον χώρο της αριστεράς και τα συνδικάτα.
Κατά την περίοδο 1933-38 απλώθηκε ένα τεράστιο απεργιακό κύμα που σάρωσε την χώρα. Ενδεικτικά αναφέρουμε...
Τις απεργίες στο Σαν Φρανσίσκο
και Μινεάπολη το 1934,την απεργία στα
εργοστάσια της Τζένεραλ Μότορς το
1936-37,την εργατική σφαγή στο Σικάγο το
1937(Μemorial Day Massacre) κ.α.Όλη
αυτή η εργατοαντιστασιακή δυναμική
αποτελούσε το κρεσέντο ενός εργατοαγροτικού
κινήματος που εκτυλίχθηκε κατά την
περίοδο 1930-1948. Εργασιακά
δικαιώματα και κατακτήσεις καταστρατηγήθηκαν
με τον πιο απόλυτο τρόπο.Οι συνθήκες
εργασίας άθλιες,τα ωράρια ανεξάντλητα,οι
μισθοί συμβολικοί.
Αποτέλεσμα ήταν, και εδώ θα μπορούσε να πεί κανείς οτι πρόκειται για την πρώτη σύγχρονη αναδίπλωση του καπιταλιστικού συστήματος, η δημιουργία ενός εσωτερικού μνημονίου με μέτρα ανακούφισης προς τους εξαθλιωμένους εργάτες,αγρότες και φτωχά νοικοκυριά που πλήττοταν ανεπανόρθωτα.Η συμφωνία αυτή ονομάστηκε “Νέα Συμφωνία”(New Deal) η οποία προσανατολιζόταν προς κάποιες παροχές στον τομέα της υγείας,της εργασίας ,της πρόνοιας κτλ.
Πολύ γρήγορα όμως το συντηρητικό πολιτικό κομμάτι σε συγχορδία με το κεφάλαιο θεώρησαν ότι το σύστημα δίνει αρκετά και άρχισε να αντιδρά.Αποτέλεσμα αυτής της αντίδρασης ήταν το “New deal” να εξελιχθεί σε “1ο New Deal” το οποίο στις παραμονές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου είχε μετεξελιχθεί σε “2ο New Deal”με τις ανάλογες εκπτώσεις σε δικαιώματα και κοινωνικές παροχές.
Τα πράγματα παρόλα αυτά δεν πήγαιναν καλά και ένα “3ο New Deal” δεν φαινόταν να έσωζε την παρτίδα,τουλάχιστον όσον αφορά τους αδύνατους,μέχρι που ήρθε ο “σωτήριος πόλεμος”.
Σε μικρό χρονικό διάστημα λίγο πρίν την είσοδο των ΗΠΑ στον πόλεμο,η οποία μεθοδεύτηκε οικονομικά,στρατηγικά και επικοινωνιακά με τον καλύτερο τρόπο,το καθεστώς κατάφερε να μεταβάλλει μια “ενδυνάμει αβίαστη προεπαναστατική κατάσταση” σε μια “εκβιαστική σοσιαλιστική κατάσταση” δηλ.πέτυχε κάτι που θα ονομάζαμε “Παράδοξη Νέα Συμφωνία” ή “Άγραφη Νέα Συμφωνία”.Τα εργοστάσια άρχιζαν να σφύζουν από ζωή με τη διαφορά οτι τώρα επρόκειτο για πολεμικά εργοστάσια και πολεμική βιομηχανία.
Οι συνθήκες δεν βελτιώθηκαν ούτε στα χρόνια του πολέμου, η στρατηγική ανακωχής των καπιταλιστών με τα συνδικάτα μέσω του Ρούσβελτ φαινόταν να αποδίδει καρπούς.Τα συνδικάτα στην ουσία καταστρατηγήθηκαν μέσω των επικεφαλείς τους, πρώτα υιοθετώντας την θέση της κυβέρνησης για την μη διεξαγωγή απεργιών στη διάρκεια του πολέμου,συμφωνία που βέβαια “έσπασαν” οι εργάτες πολλές φορές στη διάρκεια του πολέμου.Δεύτερον με την απευθείας πληρωμή των εργοδοτικών εισφορών στα συνδικάτα από κρατήσεις των εργαζομένων.Εισφορές που τις περισσότερες φορές καρπώνονταν τα ηγετικά στελέχη των συνδικάτων δημιουργώντας έτσι ένα εχθρικό κλίμα στις σχέσεις τους με τους εργάτες.Χώρια ότι ο εργοδότης εμφανιζόταν έτσι ως ο κύριος χρηματοδότης των συνδικάτων.
Η αύξηση του ρυθμού εργασίας,το εξαντλητικό ωράριο και η δραστική μείωση του βιοτικού επιπέδου κυριαρχούσαν στη ζωή του εργαζόμενου της πολεμικής βιομηχανίας.Καπιταλιστικά εφευρήματα μισθολογικού ανταποδωτικού χαρακτήρα(μπόνους) αύξαναν κατά πολύ την ωριαία παραγωγή χωρίς να συμβαίνει το ίδιο για τους μισθούς.Μια μελέτη που έγινε σε χίλια εργοστάσια έδειξε ότι μια αύξηση 40% της παραγωγής αντιστοιχούσε σε 15-20% αύξηση του μισθού που με την επίδραση του πληθωρισμού ουσιαστικά την καθιστούσε πλασματική.Έρευνα κυβερνητικής επιτροπής έφτασε στο συμπέρασμα ότι το κόστος ζωής μεταξύ 1941 και 1944 είχε αυξηθεί κατά 43,5%.
Βέβαια αναμφισβήτητα οι κερδισμένοι της υπόθεσης ήταν οι μεγαλοβιομήχανοι του πολέμου που με πρωτοστάτες την Τζένεραλ Μότορς και την Αμερικάνικη Χαλυβουργική το 1943 διπλασίασαν τα κέρδη τους σε σχέση με το 1940.
Εννιά από τις δεκαπέντε ναυπηγικές εταιρείες σύναψαν κρατικά συμβόλαια το 1941 με καθαρά κέρδη που ξεπερνούσαν κατά πολύ τα αρχικά τους κεφάλαια το 1939.Αυτές οι εταιρείες ναυπήγησαν τον γνωστό στόλο “Liberty” από τον οποίο ένα μέρος του κόπηκε στην μέση εν πλώ,το δε υπόλοιπο παραδόθηκε σε εφοπλιστές τις ευρώπης συμπεριλαμβανομένου και των Ελλήνων.
Και θα πει κανείς “τι να έκαναν πόλεμο είχαν” αλλά κάποιος άλλος θα αντέτεινε οτι έτσι δημιουργήθηκε και εδραιώθηκε η αυτοκρατορία του “jeep” (σήμερα cherokee)και άλλες,των οποίων η ύπαρξη αν και οφείλεται στις θυσίες του απλού Αμερικανικού Λαού τα κέρδη και τα ωφέλη τα καρπώθηκε το ιδιωτικό κεφάλαιο ,που χειρίστηκε αναλόγως και το πολιτικό - στρατηγικό εκτόπισμα τους.
Το τέλος του πολέμου βρήκε τις ΗΠΑ ως τον αδιαμφισβήτητο νικητή με βαριά πληγωμένους τους άλλους δυο μεγάλους συμμάχους,την τότε Σοβ. Ενωση και Μεγ.Βρετανία.Ειδικά η δεύτερη “ανεστήθη εκ νεκρών”.Το ανέλπιστο δώρο όμως για τις ΗΠΑ ήταν το άνοιγμα τους στην Απω Ανατολη και ειδικά στην Ιαπωνία ,η οποία με σχετικά λίγο κόπο αλλά πολύ ραδιενέργεια(ατομική βόμβα) καταλήφθηκε από τους Αμερικάνους και μένει λίγο-πολύ δεμένη στο άρμα των ΗΠΑ μέχρι τις μέρες μας.
Σ' αυτό το σημείο ερχόμαστε αντιμέτωποι μ΄ ένα μεγαλύτερου βεληνεκούς ιστορικοοικονομικό παράδοξο:Πώς είναι δυνατόν μια χώρα όπως οι ΗΠΑ που 7-12 χρόνια πριν αντιμετώπιζε την καταστροφή της συστημικής της υπόστασης τώρα να πρωτοστατεί στην υλική και κοινωνική ανοικοδόμηση κρατών της Άπω Ανατολής,της Ευρώπης(συμπεριλαμβανομένου και της Αγγλίας) και της Μέσης Ανατολής.Χωρίς να ξεχνάμε οτι αναμειχθηκε και στον πόλεμο,έστω με τους δικούς της αυστηρούς όρους εμπλοκής.
Η λύση του παραπάνω παραδόξου βασίζεται κυρίως σε δύο στάδια δράσης:Το πρώτο έχει να κάνει με την παλιά και δοκιμασμένη συνταγή της ιμπεριαλιστικής και βίαιης επικράτησης που εφάρμοζε για αιώνες η πρώην Βρετανική Αυτοκρατορία και το δεύτερο με την οικονομική επικράτηση(σχέδιο Μάρσαλ) που πλάσσαραν “οι εκπαιδευόμενοι μάγοι”της εσωτερικής αγοράς με την άκρατη φιλοδοξία ότι τώρα μπορούν να εξάγουν και να εφαρμόσουν την τεχνογνωσία τους παγκοσμίως,παραβλέποντας το φιάσκο του 1929.Η δεύτερη πρακτική υιοθετήθηκε αβίαστα ως αναίμακτη,ηθική και αυτή με το λιγότερο κόστος χωρίς αυτό να σημαίνει οτι η πρώτη δεν παρεμβλήθηκε όπου αυτό ήταν απαραίτητο.
Ποια ήταν όμως η χειροπιαστή οικονομική ισχύς των ΗΠΑ βάση της οποίας θα γινόταν αυτή η υλική και κατ' επέκταση κοινωνική ανοικοδόμηση;Η απάντηση είναι ότι δεν υπήρχε καν,ήταν πλασματική.Η στρατιωτική ισχύς έφερε οικονομική ισχύς (οι ΗΠΑ είχαν την δυνατότητα να εκδίδουν δολάρια από τότε χωρίς να υπάρχουν τα αντίστοιχα αποθέματα σε χρυσό, επίσης σημαντικό ρόλο έπαιξε η προσάρτηση των Γερμανικών επενδύσεων και γενικότερα των ηττημένων παγκοσμίως καθώς και τα πάσης φύσης “λάφυρα”) και η οικονομική ισχύς έφερε κρατική υποτέλεια.Και από δω αρχίζει το παραμύθι.
Αποτέλεσμα ήταν, και εδώ θα μπορούσε να πεί κανείς οτι πρόκειται για την πρώτη σύγχρονη αναδίπλωση του καπιταλιστικού συστήματος, η δημιουργία ενός εσωτερικού μνημονίου με μέτρα ανακούφισης προς τους εξαθλιωμένους εργάτες,αγρότες και φτωχά νοικοκυριά που πλήττοταν ανεπανόρθωτα.Η συμφωνία αυτή ονομάστηκε “Νέα Συμφωνία”(New Deal) η οποία προσανατολιζόταν προς κάποιες παροχές στον τομέα της υγείας,της εργασίας ,της πρόνοιας κτλ.
Πολύ γρήγορα όμως το συντηρητικό πολιτικό κομμάτι σε συγχορδία με το κεφάλαιο θεώρησαν ότι το σύστημα δίνει αρκετά και άρχισε να αντιδρά.Αποτέλεσμα αυτής της αντίδρασης ήταν το “New deal” να εξελιχθεί σε “1ο New Deal” το οποίο στις παραμονές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου είχε μετεξελιχθεί σε “2ο New Deal”με τις ανάλογες εκπτώσεις σε δικαιώματα και κοινωνικές παροχές.
Τα πράγματα παρόλα αυτά δεν πήγαιναν καλά και ένα “3ο New Deal” δεν φαινόταν να έσωζε την παρτίδα,τουλάχιστον όσον αφορά τους αδύνατους,μέχρι που ήρθε ο “σωτήριος πόλεμος”.
Σε μικρό χρονικό διάστημα λίγο πρίν την είσοδο των ΗΠΑ στον πόλεμο,η οποία μεθοδεύτηκε οικονομικά,στρατηγικά και επικοινωνιακά με τον καλύτερο τρόπο,το καθεστώς κατάφερε να μεταβάλλει μια “ενδυνάμει αβίαστη προεπαναστατική κατάσταση” σε μια “εκβιαστική σοσιαλιστική κατάσταση” δηλ.πέτυχε κάτι που θα ονομάζαμε “Παράδοξη Νέα Συμφωνία” ή “Άγραφη Νέα Συμφωνία”.Τα εργοστάσια άρχιζαν να σφύζουν από ζωή με τη διαφορά οτι τώρα επρόκειτο για πολεμικά εργοστάσια και πολεμική βιομηχανία.
Οι συνθήκες δεν βελτιώθηκαν ούτε στα χρόνια του πολέμου, η στρατηγική ανακωχής των καπιταλιστών με τα συνδικάτα μέσω του Ρούσβελτ φαινόταν να αποδίδει καρπούς.Τα συνδικάτα στην ουσία καταστρατηγήθηκαν μέσω των επικεφαλείς τους, πρώτα υιοθετώντας την θέση της κυβέρνησης για την μη διεξαγωγή απεργιών στη διάρκεια του πολέμου,συμφωνία που βέβαια “έσπασαν” οι εργάτες πολλές φορές στη διάρκεια του πολέμου.Δεύτερον με την απευθείας πληρωμή των εργοδοτικών εισφορών στα συνδικάτα από κρατήσεις των εργαζομένων.Εισφορές που τις περισσότερες φορές καρπώνονταν τα ηγετικά στελέχη των συνδικάτων δημιουργώντας έτσι ένα εχθρικό κλίμα στις σχέσεις τους με τους εργάτες.Χώρια ότι ο εργοδότης εμφανιζόταν έτσι ως ο κύριος χρηματοδότης των συνδικάτων.
Η αύξηση του ρυθμού εργασίας,το εξαντλητικό ωράριο και η δραστική μείωση του βιοτικού επιπέδου κυριαρχούσαν στη ζωή του εργαζόμενου της πολεμικής βιομηχανίας.Καπιταλιστικά εφευρήματα μισθολογικού ανταποδωτικού χαρακτήρα(μπόνους) αύξαναν κατά πολύ την ωριαία παραγωγή χωρίς να συμβαίνει το ίδιο για τους μισθούς.Μια μελέτη που έγινε σε χίλια εργοστάσια έδειξε ότι μια αύξηση 40% της παραγωγής αντιστοιχούσε σε 15-20% αύξηση του μισθού που με την επίδραση του πληθωρισμού ουσιαστικά την καθιστούσε πλασματική.Έρευνα κυβερνητικής επιτροπής έφτασε στο συμπέρασμα ότι το κόστος ζωής μεταξύ 1941 και 1944 είχε αυξηθεί κατά 43,5%.
Βέβαια αναμφισβήτητα οι κερδισμένοι της υπόθεσης ήταν οι μεγαλοβιομήχανοι του πολέμου που με πρωτοστάτες την Τζένεραλ Μότορς και την Αμερικάνικη Χαλυβουργική το 1943 διπλασίασαν τα κέρδη τους σε σχέση με το 1940.
Εννιά από τις δεκαπέντε ναυπηγικές εταιρείες σύναψαν κρατικά συμβόλαια το 1941 με καθαρά κέρδη που ξεπερνούσαν κατά πολύ τα αρχικά τους κεφάλαια το 1939.Αυτές οι εταιρείες ναυπήγησαν τον γνωστό στόλο “Liberty” από τον οποίο ένα μέρος του κόπηκε στην μέση εν πλώ,το δε υπόλοιπο παραδόθηκε σε εφοπλιστές τις ευρώπης συμπεριλαμβανομένου και των Ελλήνων.
Και θα πει κανείς “τι να έκαναν πόλεμο είχαν” αλλά κάποιος άλλος θα αντέτεινε οτι έτσι δημιουργήθηκε και εδραιώθηκε η αυτοκρατορία του “jeep” (σήμερα cherokee)και άλλες,των οποίων η ύπαρξη αν και οφείλεται στις θυσίες του απλού Αμερικανικού Λαού τα κέρδη και τα ωφέλη τα καρπώθηκε το ιδιωτικό κεφάλαιο ,που χειρίστηκε αναλόγως και το πολιτικό - στρατηγικό εκτόπισμα τους.
Το τέλος του πολέμου βρήκε τις ΗΠΑ ως τον αδιαμφισβήτητο νικητή με βαριά πληγωμένους τους άλλους δυο μεγάλους συμμάχους,την τότε Σοβ. Ενωση και Μεγ.Βρετανία.Ειδικά η δεύτερη “ανεστήθη εκ νεκρών”.Το ανέλπιστο δώρο όμως για τις ΗΠΑ ήταν το άνοιγμα τους στην Απω Ανατολη και ειδικά στην Ιαπωνία ,η οποία με σχετικά λίγο κόπο αλλά πολύ ραδιενέργεια(ατομική βόμβα) καταλήφθηκε από τους Αμερικάνους και μένει λίγο-πολύ δεμένη στο άρμα των ΗΠΑ μέχρι τις μέρες μας.
Σ' αυτό το σημείο ερχόμαστε αντιμέτωποι μ΄ ένα μεγαλύτερου βεληνεκούς ιστορικοοικονομικό παράδοξο:Πώς είναι δυνατόν μια χώρα όπως οι ΗΠΑ που 7-12 χρόνια πριν αντιμετώπιζε την καταστροφή της συστημικής της υπόστασης τώρα να πρωτοστατεί στην υλική και κοινωνική ανοικοδόμηση κρατών της Άπω Ανατολής,της Ευρώπης(συμπεριλαμβανομένου και της Αγγλίας) και της Μέσης Ανατολής.Χωρίς να ξεχνάμε οτι αναμειχθηκε και στον πόλεμο,έστω με τους δικούς της αυστηρούς όρους εμπλοκής.
Η λύση του παραπάνω παραδόξου βασίζεται κυρίως σε δύο στάδια δράσης:Το πρώτο έχει να κάνει με την παλιά και δοκιμασμένη συνταγή της ιμπεριαλιστικής και βίαιης επικράτησης που εφάρμοζε για αιώνες η πρώην Βρετανική Αυτοκρατορία και το δεύτερο με την οικονομική επικράτηση(σχέδιο Μάρσαλ) που πλάσσαραν “οι εκπαιδευόμενοι μάγοι”της εσωτερικής αγοράς με την άκρατη φιλοδοξία ότι τώρα μπορούν να εξάγουν και να εφαρμόσουν την τεχνογνωσία τους παγκοσμίως,παραβλέποντας το φιάσκο του 1929.Η δεύτερη πρακτική υιοθετήθηκε αβίαστα ως αναίμακτη,ηθική και αυτή με το λιγότερο κόστος χωρίς αυτό να σημαίνει οτι η πρώτη δεν παρεμβλήθηκε όπου αυτό ήταν απαραίτητο.
Ποια ήταν όμως η χειροπιαστή οικονομική ισχύς των ΗΠΑ βάση της οποίας θα γινόταν αυτή η υλική και κατ' επέκταση κοινωνική ανοικοδόμηση;Η απάντηση είναι ότι δεν υπήρχε καν,ήταν πλασματική.Η στρατιωτική ισχύς έφερε οικονομική ισχύς (οι ΗΠΑ είχαν την δυνατότητα να εκδίδουν δολάρια από τότε χωρίς να υπάρχουν τα αντίστοιχα αποθέματα σε χρυσό, επίσης σημαντικό ρόλο έπαιξε η προσάρτηση των Γερμανικών επενδύσεων και γενικότερα των ηττημένων παγκοσμίως καθώς και τα πάσης φύσης “λάφυρα”) και η οικονομική ισχύς έφερε κρατική υποτέλεια.Και από δω αρχίζει το παραμύθι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου