ΑΠΟ ΤΟ ΣΙΚΑΓΟ ΤΟΥ 1886 ΣΤΗΝ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ ΤΟΥ 1944

ΕΤΣΙ τέλειωνε η μεγάλη αυτή μέρα, συγκλονιστική σ' όλα τα σημεία. Γιομάτη λεβεντιά, θυσία και αρετή. Μανάδες, αδερφές, γυναίκες, θρήνησαν τους εκτελεσμένους στη μικρή Αποθήκη της οδού Απόλλωνος. Και λίγο πιο κάτω, στην Κοκκινιά, στο 3ο Νεκροταφείο, 200 τάφοι δέχονταν αργά το βράδυ, αυτούς που είχαν νικήσει το θάνατο.

Μια μικρή αναφορά σε τέσσερις ιστορικούς Μάηδες...

Εργο που απεικονίζει την ιστορική απεργία στο Σικάγο

1η του Μάη. Μια μέρα ποτισμένη με το αίμα και τους αγώνες των εργατών. Ο Μάης είναι δικός μας μήνας, μήνας της τάξης μας. Και σαν τέτοιος αντιστέκεται σε κάθε προσπάθεια να αλλοιωθεί, να διαστρεβλωθεί το ταξικό του περιεχόμενο. Κάθε χρόνο τέτοια μέρα οι εργαζόμενοι ανταμώνουν στους δρόμους με όσους αγωνίστηκαν για το δίκιο. Βρίσκουν τους εργάτες όλου του κόσμου. Πορεύονται με τους εργάτες του Σικάγου, με τους εργάτες της πρώτης Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα, περπατάνε στους δρόμους του ματωμένου Μάη του 1936 στη Θεσσαλονίκη. Μαζί. Μαζί με όλους όσοι αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για να κατακτήσει η εργατική τάξη αυτό που αξίζει, να εκπληρώσει τον ιστορικό της ρόλο, να καταργήσει την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Μαζί με τους 200 αθάνατους κομμουνιστές στην Καισαριανή, την 1η Μάη του 1944.

Μια θαυμάσια μέρα...

Σικάγο 1886. Η Αμερικανική Ομοσπονδία Εργασίας το 1885 είχε αποφασίσει πως εάν οι εργοδότες δεν αποδέχονταν το αίτημα του οκτάωρου θα πραγματοποιούσε πανεργατική απεργία την 1η Μάη του 1886. «Η 1η του Μάη ήταν μια θαυμάσια μέρα. Ο παγωμένος άνεμος, που συχνά ήταν πολύ διαπεραστικός την άνοιξη, ξαφνικά έπεσε και είχε βγει ο δυνατός ήλιος (...) Γύρω στους 340.000 εργάτες διαδήλωναν σε όλη τη χώρα. Περίπου 190.000 είχαν κατέβει σε απεργία. Στο Σικάγο 80.000 απεργούσαν για το οχτάωρο, είπε ο Σπάις, δείχνοντας με συγκίνηση, βρίσκονταν εδώ και περίμεναν να αρχίσει η διαδήλωση (...) Τη Δευτέρα η απεργία απλώθηκε...»¹.

Μάης 1936, Θεσσαλονίκη

Την ίδια μέρα, στις 3 του Μάη, έξι εργάτες δολοφονήθηκαν και 30 τραυματίστηκαν όταν η αστυνομία πυροβόλησε σε μεγάλη συγκέντρωση έξω απ' το εργοστάσιο «Μακ Κόρμικ», στο Χάρβεστερ. Τα συνδικάτα καλούν σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας για την επόμενη μέρα στην πλατεία Χαϊμάρκετ. 130 αστυνομικοί με επικεφαλής έναν γνωστό αξιωματικό, διώκτη των εργατών, επιτέθηκαν στη συγκέντρωση. Κάποιος, που έμεινε άγνωστος, πέταξε μια βόμβα. Σκοτώθηκαν 7 αστυνομικοί, 4 εργάτες και πολλοί άλλοι εργάτες τραυματίστηκαν.

Η αστυνομία συλλαμβάνει εργατικά στελέχη και οκτώ παραπέμπονται σε δίκη. Οι 4 (Α. Σπάις, Α. Φίσερ, Τζ. Ενγκελ, Α. Πάρσον) καταδικάζονται σε απαγχονισμό και τους κρεμάνε στις 11 του Νοέμβρη του 1887². Ο Αύγουστος Σπάις στην απολογία του, μεταξύ άλλων, έλεγε στους κατηγόρους του: «Βαδίζετε κυριολεκτικά σε μια υπόγεια φωτιά. Μπορείτε να το αγνοείτε. Δε θα την αποφύγετε»³...

Η πρώτη Πρωτομαγιά στην Ελλάδα και ο ματωμένος Μάης

Αθήνα 1893. Στις 2 του Μάη του 1893 οι οπαδοί του Στ. Καλλέργη, μέλη του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου, γιόρτασαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα την εργατική Πρωτομαγιά στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Πήραν μέρος δύο χιλιάδες άτομα, ενέκριναν το ειδικό ψήφισμα με αιτήματα το 8ωρο, την κυριακάτικη αργία, τη σύνταξη. Επιδόθηκε στη Βουλή αλλά ο πρόεδρός της το παρουσίασε χλευαστικά στους βουλευτές. Ο Καλλέργης, εξοργισμένος, προσπάθησε να το διαβάσει απ' το δημοσιογραφικό θεωρείο, όπου βρισκόταν. Αμέσως πιάστηκε και οδηγήθηκε στο αστυνομικό τμήμα. Κρατήθηκε και παραπέμφθηκε στο πλημμελειοδικείο, όπου καταδικάστηκε σε 10 μέρες φυλάκιση⁴.

Θεσσαλονίκη 1936. Οι καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης, του Βόλου, της Ξάνθης, της Δράμας και της Καβάλας κατεβαίνουν σε απεργία ζητώντας την εφαρμογή της συλλογικής σύμβασης. Στην απεργία πήραν μέρος 40.000 καπνεργάτες. Τις επόμενες μέρες ακολουθούν συγκρούσεις. Στις 9 του Μάη οι χωροφύλακες αρχίζουν επιθέσεις στις συγκεντρώσεις των απεργών. Οι αυτοκινητιστές είχαν κατέβει σε απεργία αλληλεγγύης στην Εγνατία. Για να αμυνθούν στήνουν οδοφράγματα.

Οι χωροφύλακες χτυπάνε «στο ψαχνό». Πρώτος νεκρός ο Τάσος Τούσης. Ακολουθούν άλλοι τέσσερις. Αντί για σημαίες υψώνονται μαντίλια βουτηγμένα στο αίμα. Οι διαδηλωτές φωνάζουν: «Κάτω οι δολοφόνοι, να φύγει η κυβέρνηση Μεταξά». Λίγο πιο πέρα οι χωροφύλακες πυροβολούν άοπλο πλήθος. «Απολογισμός»: 20 νεκροί, 300 τραυματίες. Το απόγευμα γίνεται νέα διαδήλωση, τη νύχτα η κυβέρνηση Μεταξά στέλνει στρατιωτικές δυνάμεις από τη Λάρισα και τέσσερα αντιτορπιλικά.

Την επόμενη μέρα η κηδεία των θυμάτων είναι πραγματικός παλλαϊκός ξεσηκωμός. Στο νεκροταφείο συγκεντρώνονται 150.000 άνθρωποι. Στις 11 του Μάη κηρύσσονται απεργίες διαμαρτυρίας σε πολλές πόλεις της χώρας και στις 13 του Μάη πανελλαδική απεργία. Οι καπνέμποροι υποχωρούν στις περισσότερες οικονομικές διεκδικήσεις. Η κυβέρνηση Μεταξά αρνείται να ικανοποιήσει τα πολιτικά αιτήματα⁵. Ο Γιάννης Ρίτσος, συγκλονισμένος απ' τα γεγονότα, γράφει τον «Επιτάφιο». Στις 10 του Μάη ο «Ριζοσπάστης» δημοσιεύει τη συγκλονιστική φωτογραφία, όπου απεικονίζεται μια μάνα να θρηνεί καταμεσής του δρόμου το νεκρό παιδί της. Ο νεκρός είναι ο Τάσος Τούσης.

«Δεν ήρθαν μελλοθάνατοι...»

1η Μάη 1944.«Την 27.4.1944 κομμουνιστικαί συμμορίαι, παρά τους Μολάους, κατόπιν μιας εξ ενέδρας επιθέσεως, εδολοφόνησαν ανάνδρως ένα Γερμανό στρατηγό και τους τρεις συνοδούς του αξιωματικούς και ετραυμάτισαν πολλούς Γερμανούς στρατιώτες. Εις αντίποινα θα εκτελεσθούν: 1. Ο τυφεκισμός 200 κομμουνιστών την 1η Μάη 1944. 2. Ο τυφεκισμός όλων των ανδρών, τους οποίους θα συναντήσουν τα γερμανικά στρατεύματα επί της οδού Μολάων προς Σπάρτην, έξωθι των χωριών. Υπό την εντύπωσιν του κακουργήματος τούτου, Ελληνες εθελονταί εφόνευσαν αυτοβούλως 100 άλλους κομμουνιστάς.

Ο στρατιωτικός διοικητής της Ελλάδος».

Η διαταγή είναι συγκεκριμένη: Θάνατος. Την Πρωτομαγιά του 1944 εκτελέστηκαν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Πέθαναν με το κεφάλι ψηλά, τόσο ψηλά όσο είναι τα ιδανικά που υπερασπίστηκαν. Το 'γραψε ο Κ. Βάρναλης, στο ποίημά του «Πρωτομαγιά 1944»: «...Δεν ήρθαν μελλοθάνατοι με κλάμα και λαχτάρα, / μόν' ήρθαν μελλόγαμπροι με χορό και τραγούδι»...

Η ΑΘΗΝΑ περνά απόψε μια δύσκολη νύχτα που ξημερώνει αύριο (1-5-1944). Οι κατοχικές εφημερίδες έχουν κιόλας δημοσιεύσει τα καταραμένα τυπογραφικά πλαίσια για να ανακοινώσουν εκτελέσεις και θάνατο. Η καταματωμένη Πρωτομαγιά του 1944.
ΤΡΕΙΣ τυπογραφικές αράδες όλες κι όλες για τη μαζική εκτέλεση των 200 κομμουνιστών στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής.
ΔΕΚΑ τυπογραφικές αράδες όλες κι όλες πληροφορούν, ότι στις 27 τ' Απρίλη 1944 «κομμουνιστική συμμορία», παρά τους Μολάους, «εδολοφόνησαν ανάνδρως» ένα Γερμανό στρατηγό και τους τρεις βοηθούς του.
Η ΙΔΙΑ διαταγή διατάσσει να εκτελεστούν όλοι οι άνδρες, που θα συναντήσουν να κινούνται πάνω στο δρόμο από Μολάους προς Σπάρτη. Η διαταγή έχει ημερομηνία 27 Απρίλη 1944.
ΜΑΓΙΑΤΙΚΗ πρωινή ομίχλη τύλιγε την Αθήνα. Από τα πλάγια του Υμηττού. Στην αγκαλιά της και η Καισαριανή.
ΤΟΥΤΗ την ώρα στο χιτλερικό κάτεργο της πρωτεύουσας στο Χαϊδάρι, τελειώνουν οι προετοιμασίες για να ξεκινήσει η φάλαγγα που μεταφέρει τους κρατουμένους, στο Σκοπευτήριο.
Η ΠΡΩΤΗ φάση με το προσκλητήριο και την επιλογή έχει τελειώσει.
ΤΑ ονόματα ακούγονται ένα - ένα, έχουν ξεπεράσει τα 100 και φαίνονται ατέλειωτα... Οι κρατούμενοι σπεύδουν να ετοιμαστούν για να φύγουν. Ξέρουν πού πάνε.
ΤΑ ΜΑΤΙΑ κάποια στιγμή πέφτουν στον αγαπημένο τους σύντροφο, το Ναπολέοντα Σουκατζίδη. Οι Γερμανοί θέλησαν να τον βγάλουν από τον κατάλογο της εκτέλεσης. Αλλά, η απάντησή του ήταν ΟΧΙ. Ενα «όχι» που φέρνει στα μεσούρανα, λόγια περήφανα που τα άκουσε το στρατόπεδο.
Η ΕΙΔΗΣΗ της επικείμενης μαζικής εκτέλεσης μαθεύτηκε από τον κόσμο, και όσοι είχαν δικούς τους στις φυλακές και στα στρατόπεδα, είναι τρομερά ανήσυχοι και παρακολουθούσαν ιδιαίτερα το Χαϊδάρι, όπου είχαν μεταφερθεί και οι τελευταίοι της Ακροναυπλίας και της Ανάφης. Είναι οι κομμουνιστές της μεταξο-βασιλικής δικτατορίας. Εξορίστηκαν από τους χαφιέδες του Μεταξά και τους έστειλαν στα ξερονήσια.
ΤΑ γερμανικά καμιόνια πήραν το δρόμο για την Καισαριανή και αμέσως άρχισε η εκτέλεση. Δέκα εικοσάρες είχαν να περάσουν μπροστά στο εκτελεστικό. Πάνω από πέντε ώρες για να τελειώσουν οι δήμιοι το δολοφονικό «έργο» τους. Ενας από τους εργάτες Δήμου, που έζησε το πρωινό της Πρωτομαγιάς, θυμήθηκε, πως επικρατούσε η ζέστη κι η κόπωση. Ιδροκοπούσαμε σα να ήταν μεσοκαλόκαιρο.
ΒΡΟΧΗ μηνυμάτων, που είχαν γράψει οι κρατούμενοι, έπεφταν στη διαδρομή προς Καισαριανή. Δυο λόγια, που μαρτυρούσαν την αταλάντευτη πίστη στον αγώνα και στη Νίκη. Γραμμές, κόσμοι ολόκληροι, που μετράνε με διαφορετικό τρόπο τη ζωή. Τα σημειώματα, τα περισσότερα έπεσαν σε χέρια πατριωτών και παραδόθηκαν στις οικογένειες που προορίζονταν.
ΥΠΑΡΧΟΥΝ όμως και σημειώματα, τα οποία δεν έφτασαν ποτέ στον προορισμό τους. Αλλα, επίσης, χρειάστηκαν μήνες ολόκληρους για να παραδοθούν. Οπως, επίσης, υπάρχουν περιπτώσεις, που το πρωτότυπο του σημειώματος αντί να δοθεί στην οικογένεια, κρατήθηκε από άγνωστους. Ενα τέτοιο περιστατικό συνέβη στα Χανιά. Το σημείωμα προς την οικογένεια έφτασε σε αντίγραφο ύστερα από μήνες!!!
ΕΤΣΙ τέλειωνε η μεγάλη αυτή μέρα, συγκλονιστική σ' όλα τα σημεία. Γιομάτη λεβεντιά, θυσία και αρετή. Μανάδες, αδερφές, γυναίκες, θρήνησαν τους εκτελεσμένους στη μικρή Αποθήκη της οδού Απόλλωνος. Και λίγο πιο κάτω, στην Κοκκινιά, στο 3ο Νεκροταφείο, 200 τάφοι δέχονταν αργά το βράδυ, αυτούς που είχαν νικήσει το θάνατο.

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ