ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ "GO BACK" ΚΑΙ Ο ΗΡΩΪΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΤΗΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ

24 Δεκέμβρη 1944. Την ώρα που οι Αγγλοι ιμπεριαλιστές αιματοκυλούσαν τον αγωνιζόμενο λαό της Αθήνας, από τα νησιά μονάχα στη Λέσβο βρίσκονταν ακόμα οι Αρχές της ΕΑΜικής εξουσίας, με τους νέους λαογέννητους θεσμούς της Λαϊκής Αυτοδιοίκησης, της Λαϊκής Δικαιοσύνης και της Εθνικής Πολιτοφυλακής, με τον ΕΛΑΣ και με το 85% του πληθυσμού της οργανωμένο στις ΕΑΜικές Οργανώσεις...

Παραμονή Χριστουγέννων του '44, πριν ακόμα ξημερώσει, ο πολιτοφύλακας που ήταν σκοπός στην προκυμαία, ειδοποίησε την υπηρεσία του, πως ήρθαν στο λιμάνι αγγλικά πολεμικά και μεταγωγικά καράβια. Ηταν τρία πολεμικά και τρία μεταγωγικά, μ' επικεφαλής το...
αγγλικό καταδρομικό «Σείριος». Μετέφεραν ινδικά στρατεύματα - «μαύρους» τους αποκαλούσε ο λαός - και διοικητής τους ήταν ο Αγγλος Ταξίαρχος Τόρνμπουλ. Ο Στρατιωτικός Διοικητής Νήσων Αιγαίου Χρ. Τσιγάντες ειδοποίησε το φρουραρχείο πως στις 8.10 πρέπει να είναι στο ξενοδοχείο «Αιγαίο» η ΝΕ του ΕΑΜ, ο Διοικητής του ΕΛΑΣ, ο Διοικητής της Εθνικής Πολιτοφυλακής και ο φρούραρχος Μυτιλήνης, για να συζητήσουν με τον Αγγλο Ταξίαρχο Τόρνμπουλ και το Συνταγματάρχη Τσιγάντες. Ο ΕΛΑΣ, όπως ήταν φυσικό, έδωσε αμέσως σύνθημα επιφυλακής κι άρχισε να παίρνει σειρά μέτρων.

Καθοριστικό ρόλο στην έγκαιρη ειδοποίηση και λαϊκή κινητοποίηση του κόσμου έπαιξε ο Παναγιώτης Γώγος, Γραμματέας Περιοχής Αιγαίου του ΚΚΕ, που είχε σταλεί από την ΚΕ στη Μυτιλήνη μετά την απελευθέρωση. Οπως καταγράφει σε μαρτυρία του ο Παναγιώτης Κεμερλής, Γραμματέας Περιοχής του ΑΚΕ, με τον οποίο είχαν συναντηθεί νωρίς το πρωί της ίδιας μέρας, για να κάνουν περιοδεία στο νησί, την ώρα που συναντήθηκαν στην προκυμαία ο Γώγος είδε τα εγγλέζικα καράβια. 

Από εκεί έφυγε τρέχοντας για το συνοικισμό, σ' ένα μικρό κτίριο που χρησιμοποιούσαν τότε για λέσχη της ΕΠΟΝ. Αρπαξε ένα χωνί στα χέρια και με βροντώδη φωνή άρχισε το κάλεσμά του στο λαό. Τα παράθυρα και οι πόρτες των σπιτιών άνοιγαν. Αντρες και γυναίκες πρόβαιναν, σχημάτιζαν μεγάλες ομάδες, για να χωθούν από κάθε κατεύθυνση στους δρόμους που οδηγούσαν προς το λιμάνι. Αρχισε το μεγάλο ξεσήκωμα του λαού.

Αμεσα ειδοποιήθηκε ο Γραμματέας του ΕΑΜ και πληροφορήθηκε την κατάσταση. Αφού ειδοποίησε σχετικά τα μέλη της ΝΕ, παράγγειλε να μεταδοθεί το σύνθημα με όλα τα μέσα, για μια γενική κινητοποίηση του λαού.

Τα χωνιά γυρίζουν στις γειτονιές και ειδοποιούν τον κόσμο. «Οι δολοφόνοι του γενναίου λαού της Αθήνας και του Πειραιά, ο Παπανδρέου και ο Σκόμπι, θέλουν να ματοκυλίσουν και το ηρωικό νησί μας, θέλουν να φέρουν μια μαύρη τρομοκρατία για να μας υποδουλώσουν. Εξι πλοία με αραπάδες βρίσκονται στο λιμάνι της Μυτιλήνης. Νιάτα και λαέ! Εμπρός, όλοι άντρες, γυναίκες και παιδιά να ζητήσουμε να φύγουν απ' το νησί μας οι μαύροι. Θάνατος στο φασισμό - Λευτεριά στο λαό!».

Ολοι όσοι βρίσκονταν στην προκυμαία τριγυρνούσαν ανήσυχοι κι όλοι αναρωτιόντουσαν για το τι έμελλε να γίνει. Θα βγουν; Είναι περαστικοί; Τι ζητούν από μας; Οσο ψήλωνε η μέρα, πύκνωνε κι ο κόσμος. Οσα μαγαζιά είχαν ανοίξει έκλεισαν. Η απεργιακή επιτροπή, που, από καιρό, βρισκόταν σ' επιφυλακή κήρυξε γενική απεργία σ' όλο το νησί. Οι ΕΛΑΣίτες και η Πολιτοφυλακή βρίσκονταν στις θέσεις τους. Κι ο κόσμος όλο και κατέβαινε.

Η επιτροπή που πήγε στη συνάντηση στο ξενοδοχείο «Αιγαίο» - τα σημερινά γραφεία του Κομμουνιστικού Κόμματος στη Μυτιλήνη - βρήκε εκεί μόνο το Συνταγματάρχη Τσιγάντε, που τους ανακοίνωσε ότι ήρθαν ινδικά στρατεύματα για να βγουν στο νησί. Τους διαβεβαίωνε όμως πως το καθεστώς της Μυτιλήνης δεν πρόκειται ν' αλλάξει, γι' αυτό ο κόσμος δεν πρέπει να ανησυχεί. Η Επιτροπή αντέδρασε λέγοντας πως τα ινδικά στρατεύματα δεν έχουν θέση στη Μυτιλήνη και τυχόν απόβαση θα αποτελούσε πρόκληση, όταν στην Αθήνα γίνεται πόλεμος. Ο Τσιγάντε δήλωσε πως δεν έχει παραπέρα εξουσιοδότηση και η επιτροπή ζήτησε να δει και να μιλήσει με τον ίδιο τον Αγγλο ταξίαρχο που ήταν πάνω στο «Σείριος».

Στο μεταξύ, μεγάλα πλήθη λαού έχουν μαζευτεί στην προκυμαία και τους γύρω χώρους, με έκδηλες διαθέσεις να αντιμετωπίσουν με κάθε τρόπο και μέσο κάθε τυχόν προσπάθεια απόβασης. Παράλληλα, ο ΕΛΑΣ έβγαλε ένοπλες περιπολίες, για να κρατήσουν την τάξη, αλλά και να βοηθήσουν το λαό αν γινόταν σύγκρουση.

«Πίσω, δε σας θέλουμε»

Στις εννιά η ώρα από ένα μεταγωγικό άρχισαν να κατεβαίνουν στρατεύματα σε τορπιλάκατο. Με γυλιό στον ώμο και πάνοπλοι. Ετοιμάζονταν να βγουν. Τα χωνιά μπήκαν και πάλι σε ενέργεια. Ετσι μαζεύτηκε πολύς κόσμος. Αξιωματικοί του ναυτικού και ναύτες πολέμησαν να κρατήσουν τον κόσμο στα σύρματα. Το πλήθος έσπασε τη ζώνη κι όλο φώναζαν «πίσω, δε σας θέλουμε». Πολλές γυναίκες έπεσαν απάνω στο αποβατικό σκάφος και φώναζαν «χτυπάτε». Ο κόσμος όλο και κατέβαινε. Οι μπούκες των πολυβόλων είναι γυρισμένες κατά πάνω του. Δε δείλιασε κανένας. Γυναίκες βγάζουν τα τσόκαρα και τα σηκώνουν κατά πάνω στους «μαύρους» που σαστισμένα συμμαζεύονται μέσα στην τορπιλάκατο. Η απόβαση δεν μπορούσε να γίνει εκεί. Η τορπιλάκατος έκανε πίσω κι έβαλε τιμόνι ολοταχώς κατά τα μπλόκια. Ολοι τρέχουν κατά κει.

Ακολούθησε η συνάντηση της Επιτροπής με τον Ταξίαρχο Τόρνμπουλ. Εκεί ζήτησαν, για ακόμα μια φορά, να μη βγουν τα στρατεύματα, η παρουσία τους εκεί, με δεδομένα τα γεγονότα στην Αθήνα, δεν μπορούσε να γίνει δεκτή. Οι προσπάθειες των Αγγλων ιμπεριαλιστών να τους πείσουν ότι έφταναν εκεί «ως φίλοι και σύμμαχοι» έπεφταν στο κενό. Στις αλλεπάλληλες συναντήσεις κι επαφές ο Τόρνμπουλ τόνιζε ότι δεν έπρεπε να εκμεταλλεύονται το χρόνο για να κατεβάζουν κόσμο απ' τα χωριά. Ηταν φανερό πως επεδίωκε να απομονώσει το ΕΑΜ από το λαό... Από την άλλη μεριά, η ΝΕ του ΕΑΜ επεδίωκε να κερδίσει χρόνο που της ήταν πολύτιμος και συνέχιζε να συζητά αναμασώντας κάθε φορά τις διάφορες επιφυλάξεις.

Στο μεταξύ, άρχισε να καταφτάνει απ' τα χωριά ο κόσμος σαν πλημμύρα και ν' απλώνεται σ' όλους τους γύρω από τα μπλόκια χώρους, όπου συναντιότανε μαζί με τους άλλους της πόλης που φύλαγαν εκεί.

Τα χωριά στη μάχη

Τ' απόγευμα καταφτάνουν συνταγμένοι οπλισμένοι οι Μοριανοί. Ενα σωρό άνθρωποι με σκουριασμένες χατζάρες, κασμάδες, τσεκούρια και ξύλα. Και με ψυχή. Ερχονται οι Αγιασώτες, η αγροτιά της Γέρας, οι βασανισμένοι του λεσβιακού κάμπου. Τους καινούριους υποδέχονταν οι παλιοί με «ζήτω». Ολη αυτή τη νύχτα την πέρασε πάνω στην προκυμαία τόσος κόσμος, που έκανε ώρες ποδαρόδρομο μέσα στη λάσπη και το κρύο. Αναβαν φωτιές να ζεσταθούν και τραγουδούσαν το αντάρτικο. Οι Αγιασώτες σκάρωναν σατιρικά τραγούδια, που κυριάρχησαν τις επόμενες μέρες και τραγουδήθηκαν απ' όσους ξεροστάλιαζαν μέσα στο χιονόνερο και το ξεροβόρι στα μπλόκια! Αυτή τη νύχτα σηκώθηκαν οδοφράγματα με πέτρες, βαρέλια αραμπάδες, κάσες και ό,τι άλλο. Κάθε δρόμος και οδόφραγμα. Ο λαός αγρυπνούσε.

Ξημέρωναν τα Χριστούγεννα κι από παντού καταφθάνουν οι αγρότες του νησιού με τσεκούρια, κασμάδες και ντουφέκια. Ο κόσμος δείχνει μεγάλη αποφασιστικότητα. Μέσα στο χιονόνερο υψώνονταν φωνές αγριωπές, για να ακούγονται ως τα καράβια. Κάποιος από το πλήθος σκάρωσε, με τα λίγα εγγλέζικα που ήξερε, το ιστορικό πια σύνθημα «Go back» και το βροντοφώναξε προς τα καράβια. Το άρπαξαν αμέσως οι άλλοι και με μυριόστομες αγριεμένες φωνές το έφεραν στα καράβια...«Go back»... Τι κι αν ο μπάρμπα Τσάλης, προσπαθούσε μάταια να διορθώσει το σύνθημα με τα εγγλέζικα που είχε μάθει όταν δούλευε στα καράβια. «Το σωστό είναι Go away», φώναζε. Ο κόσμος τέτοιες ώρες δεν είχε καιρό για χάσιμο με τα καλούπια του εγγλέζικου συντακτικού. Στη συνείδησή του είχε κιόλας κυριαρχήσει εκείνο το «Go back», που απόμεινε στην Ιστορία της Λεσβιακής Αντίστασης, σα νικητήρια ιαχή κατά του αγγλικού ιμπεριαλισμού.

Ο λαός έμενε σε επιφυλακή. Η «Ελεύθερη Λέσβος» στις 25 Δεκέμβρη κυκλοφόρησε σε δύο έκτακτες εκδόσεις με τα συνθήματα «Ολοι στα μπλόκια» «Να φύγουν οι μαύροι!» «Υπερασπιστείτε τη λευτεριά σας!» Στις 26 Δεκέμβρη γιόρταζε κιόλας τη νίκη, με τα συνθήματα «Go back» «Ισχυρότερο το δίκιο του λαού» και «ο λαός παίρνει δύναμη από τη νίκη του». Η «Αγροτική» στις 27 Δεκέμβρη του '44 φώναζε «ζήτω ο αδάμαστος λεσβιακός λαός!».

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ