ΤΟ ΔΙΠΛΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ

Η συνταγματική διάταξη που προβλέπει εκλογή Προέδρου Δημοκρατίας με την ενισχυμένη πλειοψηφία των 180 βουλευτικών ψήφων ήταν πάντα ένας πειρασμός για την εκάστοτε αξιωματική αντιπολίτευση να εκμεταλλευθεί την ευκαιρία για να προκαλέσει πρόωρες εκλογές... 

του ΣΤΑΥΡΟΥ ΛΥΓΕΡΟΥ

Υπό την προϋπόθεση, βεβαίως, πως είχε άνετο δημοσκοπικό προβάδισμα, το οποίο προεξοφλούσε τη νίκη της.
 

Από αυτή την άποψη, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν καινοτόμησε. Ακολουθώντας την πεπατημένη, δικαιολογεί τη στάση του με το επιχείρημα ότι...

η σύνθεση της σημερινής Βουλής, που στηρίζει την κυβέρνηση Σαμαρά και ψηφίζει τις μνημονιακές πολιτικές, βρίσκεται σε δυσαρμονία με τη βούληση του εκλογικού σώματος. Τον ισχυρισμό του στηρίζει στις όχι μόνο στις δημοσκοπήσεις, αλλά και στο αποτέλεσμα των πρόσφατων ευρωεκλογών.

Ο Τσίπρας έπαιξε από νωρίς τα ρέστα του σ’ αυτή την παρτίδα, μετατρέποντας τον στόχο της μη εκλογής Προέδρου Δημοκρατίας από την παρούσα Βουλή σε κεντρική συνιστώσα της πολιτικής του. Η τακτική της αξιωματικής αντιπολίτευσης υποχρέωσε και τη συμπολίτευση να σηκώσει το γάντι. Οι Σαμαράς και Βενιζέλος εκτιμούσαν ότι μπορούν να ξεπεράσουν τον σκόπελο. Δικαιολογημένα θεωρούσαν, μάλιστα, πως η αποτυχία του ΣΥΡΙΖΑ να προκαλέσει πρόωρες εκλογές θα τον έφερνε σε δυσμενή πολιτική θέση, γεγονός που με τη σειρά του θα διεύρυνε τα περιθώρια κινήσεων της κυβέρνησης και θα της επέτρεπε να εξαντλήσει την τετραετία.
 

Όσο, μάλιστα, πλησίαζε ο χρόνος για την προεδρική εκλογή τόσο η μάχη για τους 180 αποκτούσε στρατηγική σημασία. Το πολιτικό διακύβευμα, άλλωστε, δεν είναι μόνο η επιβίωση ή η ανατροπή της κυβέρνησης Σαμαρά. Κατ’ επέκτασιν είναι και η συνέχιση ή όχι των μνημονιακών πολιτικών με ό,τι αυτή συνεπάγεται για τις σχέσεις Ελλάδας-Ευρωζώνης.
 

Δεδομένου ότι οι ανεξάρτητοι βουλευτές δεν έφθαναν για να συγκεντρωθούν οι 180, η κυβέρνηση στόχευσε από νωρίς τους ΑΝΕΛ και τη ΔΗΜΑΡ. Τα δύο μικρά αυτά κόμματα είναι οι αδύναμοι κρίκοι του πολιτικού συστήματος, τους οποίους οι Σαμαράς και Βενιζέλος αντιμετώπιζαν σαν τις μικρές δεξαμενές για την άντληση των αναγκαίων πρόσθετων βουλευτικών ψήφων.
Σε προγενέστερη φάση, οι δύο κυβερνητικοί εταίροι είχαν προσανατολισθεί προς την υποψηφιότητα του Κουβέλη, θεωρώντας ότι κατ’ αυτό τον τρόπο θα ρυμουλκούσαν σύσσωμη την Κοινοβουλευτική Ομάδα της ΔΗΜΑΡ. Παραλλήλως, η ΝΔ πλαγιοκοπούσε τους ΑΝΕΛ, αποσκοπώντας στη διάλυσή τους.
 

Η αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ από την κυβέρνηση το 2013 και η εκλογική καταβαράθρωσή της στις ευρωεκλογές οδήγησαν στη διάσπασή της. Η υπό τον Κουβέλη εναπομείνασα ΔΗΜΑΡ προσανατολίζεται σε συνεργασία με τον ΣΥΡΙΖΑ και ως εκ τούτου έχουν περάσει στην άλλη όχθη. Αντιθέτως, οι αποσχισθέντες ή ψήφισαν υπέρ του Δήμα ή θέτουν όρους για να ψηφίσουν.
Η εξέλιξη αυτή, σε συνδυασμό με την αποτυχία της επιχείρησης για τη διάλυση των ΑΝΕΛ, ενίσχυσε τις επιφυλάξεις των ανεξάρτητων βουλευτών. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μη διαμορφωθεί στην πρώτη ψηφοφορία μία πλειοψηφία πάνω από 170, η οποία θα δημιουργούσε πολιτική δυναμική και θα καθιστούσε εφικτή στην τρίτη ψηφοφορία την εκλογή του Δήμα.
 

Αν και σ’ αυτή την υπόθεση δεν είναι φρόνιμο να κάνουμε κατηγορηματικές προβλέψεις, είναι σαφές πως οι 160 βουλευτικές ψήφοι εκ των πραγμάτων καθιστούν τις πρόωρες εκλογές από πολύ πιθανές έως βέβαιες. Η προοπτική αυτή εκ των πραγμάτων δοκιμάζει την ενότητα της κυβέρνησης. Τα πρώτα σημάδια εκδηλώθηκαν πριν από την πρώτη ψηφοφορία, όταν φάνηκε ότι οι αισιόδοξες εκτιμήσεις δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.
Διαβλέποντας ότι πιθανότατα θα στηθούν κάλπες, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ έσπευσε εδώ και ημέρες να διαφοροποιηθεί από την αισιόδοξη ρητορική του Σαμαρά και εμμέσως να τις προαναγγείλει. Η ιδιότητα του αντιπροέδρου της κυβέρνησης διακριτικά υποχώρησε, αφήνοντας να κυριαρχήσει η ιδιότητα του πολιτικού αρχηγού. Με άλλα λόγια, το κυρίαρχο μέλημα του Βενιζέλου είναι πλέον αυτός και το κόμμα του να επιβιώσουν στην επικείμενη εκλογική αναμέτρηση και εάν είναι δυνατόν να έχουν ρόλο την επόμενη ημέρα.
 

Αυτή τη σκοπιμότητα εξυπηρετεί και η μετά την ψηφοφορία της Τετάρτης πρότασή του να αναληφθούν πρωτοβουλίες. Πρωτοβουλίες με σκοπό τη συναινετική εκλογή Προέδρου Δημοκρατίας, τη συγκρότηση εθνικής ομάδας για τις διαπραγματεύσεις με την Τρόικα και τη γενική δέσμευση ότι οι εκλογές θα διεξαχθούν εντός του 2015, χωρίς, όμως, να προσδιορίζεται ημερομηνία.
Η πρόταση Βενιζέλου κινείται προς την ίδια κατεύθυνση με άλλες πρωτοβουλίες για συναινετικές λύσεις, όπως π.χ. αυτή των οκτώ βουλευτών. Για όλες αυτές, ωστόσο, ισχύει το «χωρίς τον ξενοδόχο». Εν προκειμένω, ξενοδόχος είναι ο ΣΥΡΙΖΑ. Όπως προαναφέραμε, ο Τσίπρας έχει ποντάρει τα πολιτικά ρέστα του στη μη εκλογή Προέδρου Δημοκρατίας από την παρούσα Βουλή. Τώρα που όλα δείχνουν ότι αγγίζει τον στόχο του, δεν έχει κανένα λόγο να μπει σε τέτοιες κουβέντες ακόμα και εάν όριζαν ημερομηνία εκλογών. Γι’ αυτό και απορρίπτει όλες τις σχετικές προτάσεις.
Η μετέωρη φιλολογία περί συναινετικών λύσεων συντηρείται, επειδή ασκεί μία πολιτική πίεση στον ΣΥΡΙΖΑ και ταυτοχρόνως εξυπηρετεί τις παράλληλες πολιτικές σκοπιμότητες ορισμένων ανεξαρτήτων βουλευτών, της Μπακογιάννη και βεβαίως του Βενιζέλου. Αυτοί οι ανεξάρτητοι βουλευτές ουσιαστικά ψάχνουν πολιτικό αντάλλαγμα (ή πρόσχημα) για να προσχωρήσουν στην προεδρική πλειοψηφία.
 

Όσο για τη θυγατέρα του Μητσοτάκη, αυτή θεωρεί ότι οι εν λόγω πρωτοβουλίες προσφέρονται για να αποσταθεροποιηθεί η αρχηγική θέση του Σαμαρά στη ΝΔ. Υπενθυμίζουμε ότι ορισμένοι ανεξάρτητοι δεξιοί βουλευτές έχουν ευθέως ζητήσει τη συγκρότηση κυβέρνησης ειδικού σκοπού με άλλον πρωθυπουργό.
 

Αυτός είναι πρόσθετος λόγος που το Μαξίμου μιλάει για καθαρές λύσεις: Ή στις 29 Δεκεμβρίου θα εκλεγεί Πρόεδρος ή στις 25 Ιανουαρίου θα στηθούν κάλπες. Ο Σαμαράς προτιμάει, βεβαίως, να εκλεγεί Πρόεδρος και θα εξαντλήσει όλα τα περιθώρια για να συγκεντρώσει τους 180. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι είναι διατεθειμένος να εισέλθει σε συζητήσεις για πρωτοβουλίες που έστω και εμμέσως αμφισβητούν την πρωθυπουργική θέση του.
 

Τέτοιο ζήτημα έθεσε και ο υπουργός αναπληρωτής Υγείας Γρηγοράκος. Η έντονη διαμαρτυρία από το Μαξίμου υποχρέωσε τον Βενιζέλο να πάρει αποστάσεις, διαχωρίζοντας τη δική του πρόταση για συναινετικές λύσεις από το αίτημα σχηματισμού κυβέρνησης ειδικού σκοπού. Η δήλωση του στενού συνεργάτη του, όμως, αντανακλά προβληματισμούς στη Χαριλάου Τρικούπη.
Στην πραγματικότητα, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ έχει ήδη θέσει σε δεύτερη μοίρα τον κυβερνητικό ρόλο του. Η ρητορική του περί συναινετικών λύσεων έχει διπλό στόχο:
• Πρώτον, να συγκρατήσει κατά το δυνατόν "πράσινους" ψηφοφόρους που μετατοπίζονται προς τον ΣΥΡΙΖΑ.
• Δεύτερον, να προλειάνει το έδαφος, προσδοκώντας σε μία ενδεχόμενη κυβερνητική συνεργασία με τον ΣΥΡΙΖΑ. Αν και η μεγάλη πλειοψηφία των στελεχών της Κουμουνδούρου βγάζει σπυριά και μόνο στην ιδέα, είναι ενδιαφέρον ότι ορισμένοι στενοί συνεργάτες του Τσίπρα δεν αποκλείουν αυτό το ενδεχόμενο. 

Θεωρούν ότι συμπεριλαμβάνοντας και το ΠΑΣΟΚ (κατά προτίμηση χωρίς Βενιζέλο, αλλά εν ανάγκη και με Βενιζέλο) στη μελλοντική κυβέρνησή τους θα στείλουν καθησυχαστικό μήνυμα στις αγορές και θα διευκολύνουν την επίτευξη ενός συμβιβασμού με το ευρωιερατείο.
Τα όσα είπε την Πέμπτη στην Κοζάνη ο Γιώργος Παπανδρέου είναι προαναγγελία ίδρυσης κόμματος. Η προοπτική αυτή έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην επιλογή του Βενιζέλου να επιταχύνει τις πολιτικές εξελίξεις. Επιδιώκει να στηθούν το ταχύτερο δυνατόν κάλπες για να μην αφήσει πολύ χρόνο στον προκάτοχό του και τωρινό ενδοπαραταξιακό αντίπαλο να προετοιμάσει το έδαφος για την κάθοδο στις εκλογές με δικό του κόμμα.
 

Ενδεικτικό των φυγόκεντρων τάσεων στο ΠΑΣΟΚ είναι και η διαφοροποίηση του Σηφουνάκη, ο οποίος άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο ακόμα και να μην ψηφίσει για Πρόεδρο Δημοκρατίας. Στην πραγματικότητα, όμως, επιρρίπτοντας ευθύνες και στους δύο κυβερνητικούς εταίρους στρέφεται εναντίον του αρχηγού του.
 

Ο Βενιζέλος βρίσκεται αντικειμενικά σε δυσχερή θέση. Από τη μία πλευρά το κλίμα ακραίας πόλωσης που καλλιεργεί ο Σαμαράς και τροφοδοτεί η Κουμουνδούρου συμπιέζουν εκλογικά το ΠΑΣΟΚ. Εάν, όπως όλα δείχνουν, ο Γιώργος Παπανδρέου κατέλθει στις εκλογές με δικό του κόμμα, η ισχνή εναπομείνασα εκλογική βάση θα διχοτομηθεί σε αναλογία που ακόμα δεν μπορεί να προσδιορισθεί.
 

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι είναι υπαρκτός ο κίνδυνος να μείνει εκτός Βουλής το ένα από τα δύο ΠΑΣΟΚογενή κόμματα. Δεν μπορεί να αποκλεισθεί ακόμα και το ενδεχόμενο να μείνουν εκτός και τα δύο, εάν η μεταξύ τους σύγκρουση προσλάβει διαστάσεις εμφυλίου πολέμου με αλληλοκαταγγελίες και απωθήσει αντί να επαναπροσελκύσει παραδοσιακούς ψηφοφόρους. Εάν πιστέψουμε τις δημοσκοπήσεις, άλλωστε, το ποσοστό που θα μοιραστούν θα είναι πολύ χαμηλότερο από αυτό που πήρε το ΠΑΣΟΚ στις ευρωεκλογές.

ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ