ΡΙΧΑΡΝΤ ΖΟΡΓΚΕ - Ο ΣΟΒΙΕΤΙΚΟΣ ΤΖΕΪΜΣ ΜΠΟΝΤ

Ο Ρίχαρντ Ζόργκε, ο έγκριτος ανταποκριτής της γερμανικής εφημερίδας Μπερλίνερ Μπόρσεν Τσάιτουνγκ, είχε μόλις επιστρέψει στο Τόκυο το απόγευμα της 22ας Ιούνη του 1941 όταν άκουσε τα νέα για τη γερμανική εισβολή στη Σοβιετική Ένωση... 

του Κ. ΜΑΥΡΙΔΗ

Σε περίπου μία ώρα θα συναντούσε τη νέα του ερωμένη, μια νεαρή γερμανίδα πιανίστρια, στο μπαρ του ξενοδοχείου Ιμπέριαλ οπότε είχε αρκετό χρόνο για να γίνει στουπί στο μεθύσι μετά τα...

δυσοίωνα νέα από την αιφνιδιαστική επίθεση. Όταν η ερωμένη του έφτασε στο ραντεβού, βρήκε τον Ζόργκε σε έξαλλη κατάσταση να φωνάζει στα αγγλικά στους αποσβολωμένους πελάτες του μπαρ ότι “ο Χίτλερ είναι εγκληματίας αλλά ο Στάλιν θα του δώσει ένα καλό μάθημα”. 

Όταν ο μπάρμαν απείλησε να καλέσει την αστυνομία ο Ζόργκε ηρέμησε κάπως όχι όμως πριν τηλεφωνήσει οργισμένα στον έκπληκτο Γερμανό πρέσβη και παλιό του φίλο, Έουγκεν Οτ, για να του πει ότι “μόλις χάθηκε ο πόλεμος”.
 

Η οργή του Ρίχαρντ Ζόργκε προερχόταν από το γενικευμένο μίσος του για τον πόλεμο (είχε υπηρετήσει στο στρατό του Κάιζερ στον Α’ ΠΠ και είχε τραυματιστεί σοβαρά) αλλά και από ένα πιο φλέγον αίτιο. Ο λόγος ήταν ότι ο Ρίχαρντ Ζόργκε, ο Γερμανός δημοσιογράφος, μέλος του ναζιστικού κόμματος και εκ περιτροπής εκπρόσωπος τύπου της γερμανικής πρεσβείας στο Τόκυο, ήταν στην πραγματικότητα αξιωματικός της σοβιετικής Στρατιωτικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (GRU) και ο πιο σημαντικός σοβιετικός κατάσκοπος στην Ασία. Αυτό δε που έριχνε λάδι στη φωτιά του θυμού του ήταν το γεγονός ότι τα διαδοχικά σήματα που είχε στείλει στη Μόσχα τις προηγούμενες εβδομάδες προειδοποιώντας για την επικείμενη εισβολή είχαν αγνοηθεί παντελώς.
 

Συγκεκριμένα, σε σήμα που έστειλε στη GRU την 1η Ιουνίου ‘41, ο Ζόργκε ανέφερε: “Αναμενόμενος Γερμανο-σοβιετικός πόλεμος μετά την 20η Ιουνίου βάσει πληροφοριών εκ Βερολίνου προς τον πρέσβη Οτ”. Οι προϊστάμενοι του Ζόργκε στη Μόσχα είχαν χαρακτηρίσει το ανωτέρω σήμα ως “Ύποπτο. Να καταχωρηθεί ως προβοκάτσια”. Ένα τηλεγράφημα που είχε σταλεί από τον Ζόργκε μέσα στο Μάη του ‘41 και ανέφερε τη μαζική συγκέντρωση γερμανικών στρατευμάτων στα δυτικά σύνορα της ΕΣΣΔ, είχε φτάσει και στα χέρια του Στάλιν, ο οποίος σάρκασε τις προειδοποιήσεις του Ζόργκε ενώπιον του γενικού επιτελείου του κόκκινου στρατού λέγοντας: “υπάρχει κι αυτός ο μπάσταρδος που έχει φτιάξει εργοστάσια και πορνεία στην Ιαπωνία και έχει το θράσος να αναφέρει ότι η γερμανική επίθεση θα γίνει στις 20 Ιουνίου. Μήπως θέλετε να τον πιστέψω κι αυτόν;”
 

Παρά την οργή του ο Ζόργκε συνέχισε την κατασκοπευτική του δραστηριότητα και αφού το σοκ της γερμανικής εισβολής απέδειξε ότι είχε δίκιο, η Μόσχα άρχισε να λαμβάνει υπόψη τις πληροφορίες του οι οποίες μέσα σε λίγους μήνες θα επέτρεπαν στους Σοβιετικούς να σταματήσουν τη Βέρμαχτ στις πύλες της ρωσικής πρωτεύουσας και να αλλάξουν το ρου του πολέμου.
 

Ο Ζόργκε ήταν φτιαγμένος για το ρόλο του κατασκόπου. Γεννημένος το 1895 στον Καύκασο από Γερμανό πατέρα και Ρωσίδα μητέρα, μεγάλωσε στο Βερολίνο όπου μετακόμισε η οικογένειά του όταν ήταν 5 ετών. Πήρε μέρος στον Α’ ΠΠ όπου τραυματίστηκε βαριά κερδίζοντας τον σιδηρού σταυρό Α’ τάξεως και έγινε κομμουνιστής εξαιτίας μιας σχέσης με μια νοσοκόμα στο νοσοκομείο που νοσηλευόταν. Μετά την αποστράτευση λόγω των τραυμάτων του, σπούδασε οικονομικά στο πανεπιστήμιο του Κιέλου και του Αμβούργου απ’ όπου έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα τον Αύγουστο του 1919. Ταυτόχρονα, έγινε μέλος του Κ.Κ. Γερμανίας και το 1924 ταξίδεψε στην ΕΣΣΔ, όπου του έγινε η πρόταση να δουλέψει για το τμήμα διεθνών σχέσεων της Κομιντέρν, που ανήκε οργανικά στην Κρατική Υπηρεσία Πληροφοριών της ΕΣΣΔ (OGPU). Για το ζήλο που επέδειξε κατά τη θητεία του στην Κομιντέρν, το 1929 τοποθετήθηκε στο 4ο Γραφείο της GRU, για το οποίο θα δούλευε για το υπόλοιπο της ζωής του. Μετά από 3 χρόνια κατασκοπευτικής δουλειάς στην κατακτημένη από τους Ιάπωνες Κίνα (‘30-’33), όπου έκανε χρήσιμες γνωριμίες, ο Ζόργκε στάλθηκε στη Γερμανία το ‘33, έγινε μέλος του ναζιστικού κόμματος και κατάφερε να γίνει αναταποκριτής στο Τόκυο για μια επιφανή γερμανική εφημερίδα στον απίστευτο χρόνο των 6 μηνών.
 

Οι ικανότητές του, σύμφωνα με αυτούς που τον γνώρισαν, ήταν απίστευτες. Ο Ζόργκε δεν το έπαιζε φανατικός ναζί. Αντίθετα, καυτηρίαζε τις υπερβολές των ναζί και η αθυροστομία του σε συνδυασμό με την εξάρτησή του από το ποτό και την έφεσή του στις γυναίκες βοηθούσαν την κάλυψή του. Ένας Αμερικανός δημοσιογράφος που έβγαινε μαζί του στα μπαρ του Τόκυο, σχολίασε μετά τη σύλληψη του Ζόργκε ότι: “ έδινε την εντύπωση του πλέι μποϊ, του σχεδόν κατεστραμμένου αλκοολικού, το απόλυτο αντίθετο του σοβαρού και επικίνδυνου κατασκόπου”. Η ιαπωνική αστυνομία ανέφερε στη δίκη του ότι κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Τόκυο ο Ζόργκε είχε ερωτικές σχέσεις με 52 γυναίκες, εκφράζοντας την απορία πότε έβρισκε χρόνο για κατασκοπευτική δραστηριότητα.
Αλκοολικός ή μη, ο Ζόργκε κατόρθωσε να στήσει ένα κατασκοπευτικό δίκτυο στο Τόκυο σε χρόνο μηδέν και πέτυχε διάνα στρατολογώντας σ’ αυτό τον Χοτσούμι Οζάκι, ένα μαρξιστή δημοσιογράφο, διορισμένο σύμβουλο στο γραφείο του πρίγκηπα Φουμιμάρο Κονόγιε, Α’ γραμματέα του πρωθυπουργού. Ο Οζάκι είχε πρόσβαση σε διαβαθμισμένα έγγραφα και αναφορές εξωτερικής πολιτικής και ήταν ο άνθρωπος κλειδί για το δίκτυο Ζόργκε.
 

Μετά την έναρξη της επιχείρησης Μπαρμπαρόσσα και το αρχικό σάστισμα, οι Σοβιετικοί πίεζαν τον Ζόργκε για πληροφορίες σχετικά με τις ιαπωνικές προθέσεις, καθώς ένα δεύτερο μέτωπο στη Μαντζουρία θα ήταν καταστροφικό για την ΕΣΣΔ. Με σήμα του στις 14/9/41, ο Ζόργκε ειδοποίησε τη Μόσχα ότι, με βάση στοιχεία του Οζάκι, η Ιαπωνία θα κήρυσσε τον πόλεμο στη Ρωσία αν, α) έπεφτε η Μόσχα, β) ο ιαπωνικός στρατός της Μανζουρίας ήταν 3πλάσιος από τις σοβιετικές δυνάμεις της Άπω ανατολής και γ) ξεσπούσε εμφύλιος πόλεμος στη Σιβηρία. Με βάση τις παραπάνω ανεκτίμητες πληροφορίες, η σοβιετική στρατιωτική διοίκηση μετέφερε τις 18 σιβηριανές μεραρχίες μαζί με 1700 άρματα μάχης και 1500 αεροπλάνα από την Άπω ανατολή στο δυτικό μέτωπο και σώθηκε η Μόσχα, κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή.
 

Δυστυχώς, ο Ζόργκε δε θα ζούσε για να χαρεί τις επιτυχίες του και οι πλέον ωφεληθέντες από τη δράση του, σοβιετικοί αξιωματούχοι, θα τον εγκατέλειπαν στην τύχη του όταν θα τους χρειαζόταν. Το δίκτυο του Ζόργκε εξαρθρώθηκε από την τυχαία σύλληψη ενός χαμηλόβαθμου μέλους του τον Οκτώβριο του ‘41 και ο ίδιος ο Ζόργκε βρέθηκε στα χέρια της Κεμπεϊτάι, της ιαπωνικής μυστικής αστυνομίας, όπου ομολόγησε τη δράση του με αντάλλαγμα τη μη λήψη μέτρων εναντίον της ερωμένης του και των συζύγων των συγκατηγορούμενών του. Ο Ζόργκε θα εκτελούνταν, τελικά, στις 7/11/44, 3 χρόνια μετά τη σύλληψή του. Όταν μετά τον πόλεμο ο Λέοπολντ Τρέπερ (επικεφαλής του κατασκοπευτικού δικτύου της «Κόκκινης Ορχήστρας») ρώτησε τον Ιάπωνα υφυπουργό άμυνας επί Β’ΠΠ, στρατηγό Τομινάγκα, για ποιο λόγο δεν αντάλλαξαν τον Ζόργκε με κάποιον Ιάπωνα κατάσκοπο που κρατούσαν οι Ρώσοι, αυτός απάντησε ότι: «προσπαθήσαμε τρεις φορές να ανταλλάξουμε το Ζόργκε αλλά η απάντηση των Ρώσων ήταν ότι δεν τον γνώριζαν». 

Προφανώς ο Ζόργκε ήταν καταδικασμένος για έναν βασικό λόγο, η επιβίωσή του θα ήταν μια καυστική υπενθύμιση του γεγονότος ότι ο Στάλιν είχε αγνοήσει τις προειδοποιήσεις του για τη γερμανική εισβολή. Μόνο το 1964 και μετά το θάνατο του “πατερούλη” ο Ζόργκε θα τιμούνταν με τον τίτλο του ήρωα της Σοβ. Ένωσης, το ανώτατο παράσημο της χώρας που υπηρέτησε ως το θάνατό του.

ΑΡΔΗΝ