ΣΤΟ ΧΑΟΣ ΒΥΘΙΖΕΤΑΙ Η ΛΙΒΥΗ ΕΝΩ Η ΠΡΟΣΟΧΗ ΟΛΩΝ ΕΙΝΑΙ ΣΤΡΑΜΜΕΝΗ ΣΕ ΣΥΡΙΑ ΚΑΙ ΙΡΑΚ

Μετά τον συριακό εμφύλιο, απειλή για δεύτερη «μαύρη τρύπα» ανομίας και συγκρούσεων μόλις 200 χιλιόμετρα από τις ακτές της Κρήτης... 

Εξωτερικά κέντρα επεμβαίνουν ευθέως, με την Αίγυπτο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα να στηρίζουν την επίσημη κυβέρνηση, ενώ Κατάρ, Τουρκία και...

Σουδάν στηρίζουν την αντίπαλη παράταξη - Αμερικανοί και Ευρωπαίοι σηκώνουν τα χέρια ψηλά μπροστά στο χάος που δημιούργησαν και ζητούν από όλες τις παρατάξεις παύση εχθροπραξιών, εθνικό διάλογο και συμφιλίωση.
 

Με τους νεκρούς από τις συγκρούσεις στη Βεγγάζη να ξεπερνούν ήδη την πρώτη εκατοντάδα, δύο αντίπαλες κυβερνήσεις, δύο αντίπαλα Κοινοβούλια και δύο αντίπαλους πρωθυπουργούς να διεκδικούν την ηγεσία της χώρας, ο κίνδυνος να βυθιστεί η Λιβύη σε μια μαύρη τρύπα συγκρούσεων, ανάλογη του συριακού εμφυλίου, πλησιάζει μέρα με τη μέρα.
Να σημειώσουμε ότι συνολικά το 2014 εκτιμάται πως έχασαν τη ζωή τους σε συγκρούσεις στη χώρα 1.700 άνθρωποι. Την ίδια ώρα, ακραίες ισλαμιστικές οργανώσεις, πιστές στο Ισλαμικό Κράτος του Αμπού Μπαρκ Αλ Μπαγκντάντι επιβάλλουν τη σαρία σε σημαντικές πόλεις των ανατολικών παραλίων και μεγάλες περιοχές της χώρας παραμένουν, ουσιαστικά, ακυβέρνητες.
Μετά τις εκλογές του Ιουνίου, δύο κεντρικές παρατάξεις ανταγωνίζονται πλέον ανοιχτά για τον έλεγχο της χώρας. Περιλαμβάνουν όσους είναι πιστοί στην επίσημη κυβέρνηση και τους στασιαστές που έχουν καταλάβει την Τρίπολη και έχουν ορκίσει τη δική τους κυβέρνηση, ενώ στον έλεγχό τους βρίσκονται τα δυτικά παράλια. Παράλληλα, οι σημαντικότερες πόλεις των ανατολικών παραλίων, από τη Σύρτη, γενέτειρα του στρατηγού Καντάφι, ως την Ντερά, στην οποία ισχύει ο νόμος της σαρία, βρίσκονται στα χέρια ακραίων ισλαμιστών, με προεξάρχουσα την οργάνωση της Ανσάρ Αλ Σαρία η οποία έχει επίσημα ενταχθεί στο διεθνές δίκτυο του Ισλαμικού Κράτους.
Αν και οι υποστηρικτές της επίσημης κυβέρνησης παρουσιάζουν τους αντιπάλους τους ως ακραίους ισλαμιστές και τη μεταξύ τους διαμάχη ως σύγκρουση ανάμεσα σε μια κοσμική δύναμη και επίδοξους τζιχαντιστές, η κατάσταση στο έδαφος είναι πολύ πιο σύνθετη. Καταρχάς τα 6.000.000 των κατοίκων της χώρας δεν έχουν κοινή εθνική συνείδηση, ιδιαίτερα οι μεγαλύτερες γενιές, αλλά είναι χωρισμένα σε φυλές. Κεντρικό κομμάτι της αντιπαράθεσης είναι η διαμάχη ανάμεσα στις ισχυρές φυλές που ελέγχουν την παραθαλάσσια πόλη της Μισράτα και την πόλη της Ζιντάν στην ενδοχώρα που έπαιξαν, και οι δύο, κεντρικό ρόλο στη μάχη για την πτώση του καθεστώτος Καντάφι. Επιπλέον σύγκρουση ισχύος υπάρχει ανάμεσα σε ομάδες τεχνοκρατών και στρατιωτικών του προηγούμενου καθεστώτος και νεότερους «επαναστάτες» που ήταν έξω από τη νομή της εξουσίας. Τέλος, γεγονός είναι η διαφοροποίηση ανάμεσα σε κοσμικούς, που απορρίπτουν κάθε δεσμό με τη θρησκεία και ισλαμιστές, που αυτοπεριγράφονται όμως ως μετριοπαθείς. Με τον κίνδυνο μιας χονδροειδούς απλούστευσης, στους στασιαστές συγκαταλέγονται οι φυλές της Μισράτα, μετριοπαθείς ισλαμιστές και ακτιβιστές που δεν μετείχαν στην εξουσία στο παρελθόν και στους υποστηρικτές της επίσημης κυβέρνησης οι φυλές της Ζιντάν, κοσμικοί και στελέχη, στρατιωτικοί και τεχνοκράτες του προηγούμενου καθεστώτος.
Η ανοιχτή σήμερα σύγκρουση ξεκίνησε ως συνεχής διαμάχη χαμηλότερης έντασης στη Γενική Συνέλευση, το σώμα που προηγήθηκε του σημερινού λιβυκού Κοινοβουλίου, όπου δημιουργούνταν συνεχή κωλύματα οδηγώντας τη χώρα στα πρόθυρα της ακυβερνησίας. Η πρώτη σημαντική σύγκρουση ήρθε όταν οι ισλαμιστές βουλευτές αρνήθηκαν τη διάλυση της συνέλευσης προκειμένου να προκηρυχθούν εκλογές και να εγκαθιδρυθεί το επίσημο Κοινοβούλιο της χώρας. Η επόμενη ήρθε όταν, μετά τις εκλογές όπου οι ισλαμιστές κατέγραψαν απώλειες, οι τελευταίοι επαναστάτησαν, πήραν υπό τον έλεγχό τους την Τρίπολη και όρκισαν δική τους κυβέρνηση και πρωθυπουργό.

Ο στρατηγός Χαφτάρ

Κεντρικό ρόλο στις μέχρι σήμερα συγκρούσεις παίζει ο στρατηγός Χαλίφα Χαφτάρ. Ο Χαφτάρ ανήκε στην ομάδα των νεαρών αξιωματικών που συμμετείχαν στο πραξικόπημα Καντάφι το 1969. Ενώ βρισκόταν στο Τσαντ ως αιχμάλωτος πολέμου, στα τέλη της δεκαετίας του '80, σχημάτισε ομάδα με στόχο την πτώση του λιβυκού καθεστώτος και από το 1990 κατέφυγε στις ΗΠΑ και χαρακτηρίστηκε ως εχθρός της Λιβύης. Μετέβη στη Λιβύη με το ξεκίνημα της εξέγερσης το 2011 και διεκδίκησε στη συνέχεια την ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας, καταλαμβάνοντας, μετά από ισχυρές αντιρρήσεις, την τρίτη θέση στη στρατιωτική ιεραρχία.

Πολιόρκησε μαζί με τις φυλές της Ζιντάν, με τις οποίες έχει συμμαχήσει, τη Γενική Συνέλευση όταν οι ισλαμιστές αρνήθηκαν τη διάλυση του σώματος και κατηγορήθηκε ότι στόχος του ήταν η διενέργεια πραξικοπήματος. Έχει υπό τον έλεγχό του ισχυρές παραστρατιωτικές δυνάμεις και είναι αυτός που διέταξε και ηγείται της επιχείρησης κατά των ακραίων ισλαμιστών στη Βεγγάζη. Για πολλούς δεν είναι ξεκάθαρο αν ο Χαφτάρ ενσωματώθηκε στους υποστηρικτές της επίσημης κυβέρνησης ή αν η επίσημη κυβέρνηση ενσωματώθηκε στο μπλοκ του ισχυρού στρατιωτικού.

Εξωτερικοί παράγοντες

Ήδη από τις πρώτες στιγμές της εξέγερσης στη Λιβύη το 2011 εξωτερικοί παράγοντες στήριξαν διαφορετικές ομάδες. Τους σημερινούς στασιαστές στήριξαν από την αρχή με κάθε μέσο το Κατάρ και η Τουρκία, στο πλαίσιο του κοινού τους οράματος για έναν ισχυρό σουνιτικό άξονα που θα διέτρεχε τη Βόρειο Αφρική και τη Μέση Ανατολή και στη συνέχεια το Σουδάν.
Τις δυνάμεις που συνασπίζονται σήμερα γύρω από την επίσημη κυβέρνηση στήριξαν και στηρίζουν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και, μετά την πτώση της κυβέρνησης της μουσουλμανικής αδελφότητας, η Αίγυπτος. Εξάλλου, στο πλαίσιο της επιχείρησης του στρατηγού Χαφτάρ κατά της Βεγγάζης, στα μέσα Οκτωβρίου, αιγυπτιακά πολεμικά αεροπλάνα χτύπησαν θέσεις των ισλαμιστών καθώς ο στρατηγός Αλ Σίσι δεν θέλει να δει ένα φιλικό προς τους ισλαμιστές καθεστώς να εγκαθιδρύεται στη Λιβύη.
Οι παρεμβάσεις και των δύο πλευρών συνεχίζονται παρότι από τα τέλη Σεπτεμβρίου συνυπέγραψαν μαζί με τις χώρες της ΕΕ, τις ΗΠΑ και αραβικές χώρες κοινό ανακοινωθέν που ζητούσε την άμεση κατάπαυση του πυρός, την έναρξη πολιτικού διαλόγου και το σταμάτημα κάθε εξωτερικής παρέμβασης.
ΕΕ και ΗΠΑ στηρίζουν τη διαμεσολαβητική προσπάθεια που έχει ξεκινήσει ο ΟΗΕ με συναντήσεις εκπροσώπων των δύο πλευρών στην πόλη Γκινταμές στα σύνορα με την Αλγερία και την Πέμπτη, σε αυστηρούς τόνους, η Ουάσινγκτον ζήτησε από τις επίσημες αρχές της Λιβύης να ελέγξουν τις παραστρατιωτικές δυνάμεις και να συμμετάσχουν στον πολιτικό διάλογο καθώς «δεν μπορεί να υπάρξει στρατιωτική λύση στα προβλήματα της χώρας».
 

Το πετρέλαιο Παρ’ όλη τη σύγκρουση η πετρελαϊκή παραγωγή της χώρας έχει αυξηθεί από 250.000 βαρέλια την ημέρα σε 800.000. Καμία από τις δύο παρατάξεις δεν έχει τον έλεγχο της εθνικής εταιρείας πετρελαίου και της Κεντρικής Τράπεζας. Αυτή τη στιγμή τα έσοδα από τις πωλήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου κατατίθενται σε παραρτήματα της Κεντρικής Τράπεζας στο εξωτερικό. Και οι δύο παρατάξεις προσπαθούν να «βάλουν χέρι» στα χρήματα αυτά συζητώντας ακόμη και το ενδεχόμενο να τα μοιραστούν, με κάποιο τρόπο, μεταξύ τους. Ο ΟΗΕ συνεχίζει να τα κρατά «παγωμένα» και να επιτρέπει να εισρέουν στη χώρα μόνο τα απαραίτητα κονδύλια για τη λειτουργία της διοίκησης.

Τουρκική διείσδυση

Παρότι ΕΕ, ΗΠΑ και ΟΗΕ προσπαθούν να μεσολαβήσουν για λύση κανείς δεν έχει συναντηθεί με τον «πρωθυπουργό» των στασιαστών καθώς η διεθνής κοινότητα δεν τον αναγνωρίζει. Εκτός, φυσικά, από τον ειδικό εκπρόσωπο της Τουρκίας για τη Λιβύη, Ισλέρ, που επισκέφθηκε τη χώρα την εβδομάδα που μας πέρασε και δήλωσε, μεταξύ άλλων, ότι η Τουρκία είναι αντίθετη σε κάθε σκέψη για ξένη στρατιωτική επέμβαση στη Λιβύη (να υποθέσουμε της Αιγύπτου;), καθώς και ότι θα ξεκινήσουν ξανά οι πτήσεις των τουρκικών αερογραμμών προς την κοιτίδα των στασιαστών Μισράτα.

Η Τουρκία έχει πολύ μεγάλες επενδύσεις όχι μόνο στη Λιβύη, αλλά σε όλη τη Βόρεια Αφρική, οι οποίες την τελευταία 5ετία έχουν διπλασιαστεί.

Οι τουρκικές επενδύσεις κινούνται κυρίως στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών, της βαριάς βιομηχανίας, των κατασκευών, της κλωστοϋφαντουργίας, των τροφίμων και του τουρισμού. Παρότι αρχικά η εξωτερική πολιτική Ερντογάν - Νταβούτογλου βοήθησε την επέκταση αυτή, σήμερα αρκετοί τούρκοι επιχειρηματίες εκφράζουν την άποψη ότι «υπερβολική ανάμιξη» της τουρκικής κυβέρνησης στα εσωτερικά των χωρών όπου δραστηριοποιούνται τους δημιουργεί πλέον σημαντικά προβλήματα.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ