Κυρίαρχος στα ερείπια για να τα μετατρέψει σε ρημάδια

Από την επτάμηνη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝ.ΕΛΛ., το νέο μνημόνιο και τις δύο τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις (δημοψήφισμα Ιουλίου και βουλευτικές εκλογές Σεπτεμβρίου) προέκυψαν πάρα πολλά γεγονότα, ωστόσο πολύ λίγα είναι τα όντως νέα στοιχεία στο πολιτικό σκηνικό.

του ΣΤΑΥΡΟΥ ΧΡΙΣΤΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Ο πολιτικά κυρίαρχος –από τις εκλογές του Ιανουαρίου– Τσίπρας παρέμεινε κυρίαρχος παρά τις κωλοτούμπες, παρά τους κεφαλαιακούς ελέγχους, παρά το τρίτο μνημόνιο, παρά τη διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ, παρά την απογοήτευση και την αποστράτευση.
Η κύρια συγκολλητική ουσία του τραυματισμένου ΣΥΡΙΖΑ ήταν όντως η διατήρηση της εξουσίας, όπως σημειώναμε από...

τον περασμένο Μάιο – παρότι τότε ήταν αδύνατον να προβλεφθούν όλα όσα ακολούθησαν τον Ιούλιο. Το τέλος του παλαιού ΣΥΡΙΖΑ, όπως τον γνωρίζαμε έως τότε, επήλθε με το μνημόνιο και τη διάσπαση, ωστόσο αυτός που έμεινε δεν είχε κανένα πρόβλημα να νικήσει στις εκλογές του Σεπτεμβρίου και προφανώς η διάσπαση είναι το στοιχείο που κυρίως τον ενίσχυσε.

Η αποχώρηση της Αριστερής Πλατφόρμας και κάμποσων «αντιμνημονιακών» αστέρων, υπό το σχήμα της εκλογικώς ατυχήσασας ΛΑΕ ή με οποιονδήποτε άλλον τρόπο, τελικά κατέστησε τον Τσίπρα συμπαθέστερο –ή, έστω, ήρε τις ανησυχίες– στα συντηρητικά μεσοστρώματα, τα οποία απεδείχθη δεύτερη φορά ότι ήταν αποφασισμένα να γυρίσουν σελίδα, να αφήσουν οριστικά πίσω τους την ούτως ή άλλως θολή ανάμνηση του ΠΑΣΟΚ και να αναζητήσουν νέα πολιτική έκφραση.
• Κατά τους συνεπείς αντιμνημονιακούς, ο Τσίπρας διέπραξε εγκλήματα καθοσιώσεως, ένα εκ των οποίων είναι ότι εξαπάτησε την κοινωνία με το δημοψήφισμα.
• Είναι βέβαιο ότι η πραγματική οικονομία έκανε ένα θεαματικό πισωγύρισμα στη διάρκεια του επταμήνου.
• Είναι βέβαιο ότι ήρθε η ώρα να εφαρμοστούν σε χρόνο μηδέν όλα τα μνημονιακά μέτρα που δεν εφαρμόστηκαν την προηγούμενη πενταετία, επιβαρυμένα στο δημοσιονομικό σκέλος.
• Είναι βέβαιο ότι πολλοί προσγειώθηκαν ανώμαλα από το νεφέλωμα της προσδοκίας ότι κάποιος, κάποτε, θα βρεθεί να «σκίσει τα μνημόνια».
• Είναι, τέλος, εξαιρετικά πιθανόν ότι η ψήφος που πήρε ο Τσίπρας τον Σεπτέμβριο συνιστά περισσότερο ανοχή και «ευκαιρία», παρά επιβράβευση για το πρώτο επτάμηνο του 2015.
Όμως, αυτό που μένει ως συμπέρασμα των τελευταίων εκλογών είναι ότι ο «νέος» ΣΥΡΙΖΑ κυριαρχεί, ότι στην αντιπολίτευση δεν υπάρχει τίποτε ελκτικό ή, έστω, ανεκτό, και ότι το «αντιμνημόνιο» εξεμέτρησε το πολιτικό ζην ή, έστω, συνετρίβη εκλογικά και δεν θα το ξανασυναντήσουμε υπό τις μορφές που έλαβε την τελευταία πενταετία.

Το ευνοϊκό τοπίο
Έτσι όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα η εικόνα, η πολιτική κυριαρχία του Τσίπρα πολύ δύσκολα μπορεί να ανατραπεί. Ας δούμε γιατί:
• Η Ν.Δ., με μείον 770.000 ψηφοφόρους στην εποχή των μνημονίων και μείον 192.000 μόνο στις τελευταίες εκλογές, στις οποίες κατέβηκε υπό πολύ θετικές γι’ αυτήν συνθήκες, είναι αναγκασμένη να επανεφεύρει τον εαυτό της αν θέλει και στο μέλλον να αποτελεί εναλλακτική κυβερνητική λύση.
• Τα υπολείμματα της «Κεντροαριστεράς» (ΠΑΣΟΚ και Ποτάμι) έχουν να διαχειριστούν τη μιζέρια τους και τον εφιάλτη μιας πρόσκλησης για συγκυβέρνηση με τον ΣΥΡΙΖΑ αν κάτι πάει στραβά. Αν μάλιστα παραστεί ανάγκη, δεν θα έχουν κανένα περιθώριο άρνησης συνεργασίας, δεδομένου ότι, αν προκαλέσουν εκλογές, θα καταστραφούν.
• Στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ η εναπομείνασα αντιπολίτευση είναι πολιτικά ισχνή έως εντελώς ακίνδυνη.
• Η κυβέρνηση, μετά την παρέλευση του τρέχοντος καυτού τριμήνου, δεν θα έχει τα επόμενα χρόνια τίποτε μη διαχειρίσιμο να φέρει στη Βουλή, εκτός από «ουρές» του ασφαλιστικού.
• Η Κομισιόν ήδη επιταχύνει τις καταβολές του νέου ΕΣΠΑ και απαλλάσσει την Ελλάδα από παλαιές υποχρεώσεις χρηματοδότησης επενδύσεων ώστε να ενισχύσει την όποια προσπάθεια ανάκαμψης.
• Το ΔΝΤ ήδη προτείνει, υπαναχωρώντας από προηγούμενες τοποθετήσεις του, μοντέλο αναδιάρθρωσης του χρέους – επιμήκυνση χωρίς μείωση επιτοκίων – απολύτως συμβατό με τις γερμανικές προδιαγραφές, άρα και αυτή η εκκρεμότητα αναμένεται να λήξει χωρίς κραδασμούς.
• Οι επενδυτές στις ελληνικές τράπεζες, παρότι έχασαν σχεδόν το σύνολο των 14 δισ. ευρώ που έβαλαν στην προηγούμενη ανακεφαλαιοποίηση, είναι διατεθειμένοι να συμμετάσχουν και στην επόμενη, ώστε είτε να ρεφάρουν σε έναν επόμενο γύρο είτε να σώσουν ό,τι σώζεται από τα κεφάλαιά τους.
• Η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και η αναδιάρθρωση του χρέους ανοίγουν τον δρόμο για τη συμμετοχή της Ελλάδας στο πρόγραμμα πιστωτικής επέκτασης της ΕΚΤ, που μπορεί να προσφέρει περαιτέρω ρευστότητα στη χειμαζόμενη οικονομία.
• Οι Ευρωπαίοι –με πρώτους τους Γερμανούς– φαίνονται ήδη πεισμένοι ότι ο άνθρωπός τους στην Ελλάδα είναι ο Τσίπρας, υπό την έννοια ότι μπορεί καλύτερα από τον καθένα να υλοποιήσει τις «μεταρρυθμιστικές» απαιτήσεις τους, συνεπώς η ενεργός απειλή περί Grexit ή κουρέματος καταθέσεων φαίνεται περισσότερο να απευθύνονται προς τους όποιους εναπομείναντες αριστερούς του ΣΥΡΙΖΑ και την αντιπολίτευση παρά προς τον ίδιο τον Τσίπρα. Επομένως, αν κάτι πάει στραβά, το πιθανότερο είναι ότι στα δύσκολα θα εξασφαλίσουν τη στήριξή του.

Τα ανυπέρβλητα εμπόδια
Όλα τα παραπάνω περιγράφουν τα κύρια στοιχεία που αναμένεται να επηρεάσουν τις βασικές δομές της οικονομίας και του πολιτικού συστήματος τα αμέσως επόμενα χρόνια και, όπως περιγράψαμε προηγουμένως, προδιαγράφουν μια άνετη συνέχιση της πολιτικής κυριαρχίας του Τσίπρα – δεν αναφερόμαστε στον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος ήδη τείνει να μεταβληθεί σε κομπάρσο. Όμως τίποτε – πολύ περισσότερο στην πολιτική – δεν εξελίσσεται ευθύγραμμα.
Δεδομένου ότι ο υπέρτατος κανόνας διακυβέρνησης της χώρας και τα επόμενα χρόνια θα παραμείνει το μνημόνιο, και μάλιστα με εφαρμογή όλων όσα δεν εφαρμόστηκαν επί μια ολόκληρη πενταετία, ελάχιστες προσδοκίες θα μπορούσε να έχει οποιοσδήποτε στοιχειωδώς πραγματιστής. Ο χειμώνας θα είναι πολύ βαρύς φορολογικά και ασφαλιστικά, ενώ είναι άγνωστο αν ο λογαριασμός θα μπορεί να πληρωθεί.
• Οι αγρότες και οι μικρομεσαίοι δέχονται αλλεπάλληλα φορολογικά και ασφαλιστικά χτυπήματα, η δίδυμη λαίλαπα ύφεσης και ανεργίας δεν θα αναστραφεί πριν από το 2017.
• Οι συνταξιούχοι κάθε κατηγορίας πάνε για ένα ακόμη βασανιστικό κούρεμα.
• Οι μακροχρόνια άνεργοι και ήδη απελπισμένοι θα προσθέσουν ακόμη μια διετία χωρίς ελπίδα.
• Οι φοροκλέφτες και οι προσκολλημένοι στο κράτος – μικροί και μεγάλοι – απατεώνες είναι σχεδόν απίθανο να χάσουν τη φορολογική ασυλία τους.
• Όσο διατηρούνται οι κεφαλαιακοί έλεγχοι, είναι σχεδόν απίθανο οι μικροί κυρίως επαγγελματίες και έμποροι να δουν θεού πρόσωπο, ενώ αρκετοί μεσαίοι και μεγαλύτεροι επιχειρηματίες λέγεται ότι επανεξετάζουν την τοποθέτησή τους στην ελληνική οικονομία λόγω της υψηλότατης φορολόγησης, που φτάνει πλέον το 49%.
• Αναμένεται μια πολιτικά κρίσιμη διευθέτηση του ζητήματος των κόκκινων δανείων, η οποία, εκτός από τη μοίρα των νοικοκυριών, θα κρίνει και το μέλλον των περισσότερων μεγάλων – και καταχρεωμένων – επιχειρήσεων της χώρας, πολλές από τις οποίες ενδέχεται να αλλάξουν χέρια με αποτέλεσμα να επηρεαστεί σοβαρά το επιχειρηματικό τοπίο.
• Η παραγωγική βάση εξαρθρώνεται και η χώρα εξαρτάται όλο και περισσότερο από τις υπηρεσίες. Η πολιτική του σουβλατζίδικου και της καφετέριας θριαμβεύει και εν μέσω κρίσης.
• Οι δομές του κράτους και οι θεσμοί είναι τόσο δυσλειτουργικοί και απαρχαιωμένοι, ώστε να θεωρείται τρομακτικά δύσκολο να μεταρρυθμιστούν, πολύ περισσότερο όταν εδώ και δεκαετίες δεν έχει εμφανιστεί έστω ένα σχέδιο αναδιάρθρωσης.
• Τα ευρωκονδύλια κατά κανόνα προσανατολίζονται στα λεγόμενα «μεγάλα έργα», αλλά ελάχιστη είναι η συμβολή τους στην παραγωγική ανασυγκρότηση της οικονομίας.
• Η δραματική εξέλιξη του δημογραφικού έχει βαρύτατες επιπτώσεις («Ποντίκι», 8.10.2015) όχι μόνο στο ασφαλιστικό, αλλά και στην παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας.
• Η στήριξη των ΗΠΑ στην ελληνική διαπραγμάτευση με τους Ευρωπαίους δανειστές δεν παρέχεται τζάμπα και, δεδομένων των μόνιμων «ενδιαφερόντων» των Αμερικανών στα θέματα που μας αφορούν (Αιγαίο, Κύπρος, Σκόπια), θα πρέπει να είμαστε τουλάχιστον ανήσυχοι το επόμενο διάστημα για όσα μας αφορούν.
• Το προσφυγικό και μεταναστευτικό (και όχι μόνο προσφυγικό, όπως εμφανίζεται) ρεύμα δεν έχει επιστροφή και, συνεπώς, θα αποτελεί μια διαρκή πρόκληση τα επόμενα χρόνια.

Τα τέσσερα κριτήρια
Σε κάθε περίπτωση, τέσσερα θα είναι τα κριτήρια για τη διατήρηση ή την κατάρρευση της σημερινής πολιτικής κυριαρχίας του Τσίπρα:
1. Ο εαυτός του και τα πεπραγμένα του.
2. Οι αντοχές της ελληνικής κοινωνίας.
3. Η διαμόρφωση ή όχι μιας συνολικής εναλλακτικής πρότασης, ενός οράματος για τα επόμενα χρόνια από μια άλλη πολιτική δύναμη.
4. Οι διαθέσεις των Ευρωπαίων προς τη χώρα μας.
Ενδέχεται τα αμέσως επόμενα χρόνια τα ερείπια να μην αναταχθούν. Όμως καλό είναι να υπενθυμίσουμε ότι πολιτική κυριαρχία μπορεί να έχει κάποιος ακόμη και πάνω σε έναν σωρό πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών ερειπίων. Το ερώτημα είναι αν ο ίδιος ο Τσίπρας θέλει να κυριαρχεί πάνω σε ερείπια. Και αν η κοινωνία θέλει να αποτελεί το ερείπιο πάνω στο οποίο θα κυριαρχεί ο οποιοσδήποτε, είτε λέγεται Τσίπρας είτε κάπως αλλιώς. Το μέλλον θα δείξει…

ΑΡΔΗΝ