ΣΤΗ ΣΚΥΛΑ ΤΗΣ ΗΤΤΟΠΑΘΕΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΑΡΥΒΔΗ ΤΟΥ ΥΠΕΡΕΝΘΟΥΣΙΑΣΜΟΥ

Ο Κόσμος είναι πολυπολικός, λένε με ανακούφιση όσοι επιθυμούν να ξεφύγουν οριστικά από τις ισχυρές, συχνά αφόρητες, πιέσεις που ασκούσαν παλαιότερα οι δυο Μεγάλες Δυνάμεις και μετά η μοναδική Υπερδύναμη... 

του ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ

Πρόκειται, όμως, περισσότερο για ευχή παρά για ψύχραιμη αποτίμηση της πραγματικότητας. Η διαίρεση του Κόσμου σε ισχυρά και ανίσχυρα Έθνη-Κράτη (ΕΚ, στο εξής) εξακολουθεί να είναι ο κανόνας και το γεγονός ότι πολλαπλασιάζονται τα αφεντικά αλλάζει τους χειρισμούς αλλά όχι την ουσία.

Το κρίσιμο πλεονέκτημα των ισχυρών ΕΚ είναι αυτό που ήταν πάντα. Υπερέχουν σε Όπλα και Γνώση. Προκαλούν φόβο χωρίς καν να απειλήσουν. Μαγνητίζουν και προσελκύουν τους καλύτερους από τα αδύναμα ΕΚ και τους αφομοιώνουν. Φυσικά δεν είναι ανίκητα. Η ανατροπή των Ισχυρών δεν είναι ιστορική εξαίρεση. Αλλά δεν είναι και στην ημερησία διάταξη κάθε στιγμή. Σε κάθε ανατροπή κραταιών αυτοκρατοριών αντιστοιχούν...

Πλήθος αποτυχημένων εξεγέρσεων, πληρωμένων με θυσίες και αίμα.

Κάθε υποδεέστερος αντίπαλος διέθετε και διαθέτει ένα και μόνο ένα τρόπο να αντιμετωπίσει την υπεροχή σε Όπλα και Γνώση των ισχυρών ΕΚ: Να παρουσιάσει ένα διαφορετικό, ριζοσπαστικά ανατρεπτικό, όραμα του Κόσμου. Να εξάψει τη φαντασία και τις ψυχές, να αξίζουν οι θυσίες. Με άλλα λόγια να αντιτάξει μια άλλη ιδεολογία. Στη διαστρεβλωμένη εικόνα του Κόσμου που προβάλλουν οι Ισχυροί ( «ψευδής συνείδηση», κατά Μαρξ), να αντιπαραθέσει ένα άλλο όραμα, την ιδεολογία ως παράγοντα που συσπειρώνει και κινητοποιεί, κατά Γκράμσι. Το Ισλάμ είναι ένα παράδειγμα. Γενικότερα η θρησκεία (η πιο μακρόβια ιδεολογία) συνεχίζει να παίζει σημαντικό ρόλο. Η ιστορική ήττα της Αριστεράς στην εποχή μας είναι ότι η ιδεολογία της κατάρρευσε. Και η Αριστερά σκόρπισε.

Στον πολυπολικό Κόσμο η προσοχή διασπάται προς δυο κατευθύνσεις, φαινομενικά τουλάχιστον αντιθετικές. Από τη μια υπάρχουν τα ΕΚ, ισχυρά ή αδύναμα. Από την άλλη η Παγκοσμιοποίηση δημιούργησε την αίσθηση ότι τα ΕΚ, γενικώς, δεν έχουν πλέον νόημα. Ένα σύστημα, ο καπιταλισμός, μια Γη, το «παγκόσμιο χωριό». Η πρώτη αλλά σημαντική νίκη των πιο αδύναμων ΕΚ είναι ότι η εικόνα του Κόσμου όπως τη φιλοτεχνούσε αυτή η ερμηνεία της Παγκοσμιοποίησης, σβήνει όπως οι νερομπογιές από τη βροχή.

Τα αδύναμα ΕΚ βρέθηκαν αντιμέτωπα με την εξαφάνισή τους και αντιστάθηκαν με μοναδικό όπλο τη διάθεσή τους να παραμείνουν εν ζωή. Αντέταξαν το δικό τους όραμα: Τη διάθεση δηλαδή των ιθαγενών να διατηρήσουν ότι θεωρούσαν πως τους χαρακτήριζε ως ενιαία ομάδα, δεν τους έκανε σκορποχώρι. Η αγάπη στην πατρίδα, η επιστροφή στον «εθνικισμό» ή τον πατριωτισμό, ήταν το αναπόφευκτο καταφύγιο ώστε να αντιμετωπιστεί ή ισοπεδωτική επίθεση της Παγκοσμιοποίησης, ελλείψει άλλου οράματος. 

Οι απλοί αναγνώστες της Ιστορίας γνωρίζουν ότι και στη «Μητέρα του Σοσιαλισμού», την ΕΣΣΔ, μόλις μερικά χρόνια μετά την Επανάσταση του 17, εμφανίστηκαν (από το 1931) τα πρώτα σημάδια πατριωτικής ιδεολογίας που κορυφώθηκαν με τον αντιφασιστικό Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο. Όταν διαψεύστηκε η προσδοκία της παγκόσμιας Επανάστασης και έγινε αναγκαστική επιλογή ο «σοσιαλισμός σε μια χώρα», μοιραία συνυφάνθηκε η σοσιαλιστική προοπτική με την αγάπη στην Πατρίδα. Δεν μπορούσε να ονειρεύεται κανείς το ένα και να αγνοεί το άλλο χωρίς να χάσει και τα δυο. Ανάλογα με τις συνθήκες, οι ιθαγενείς επιστράτευσαν και άλλα όπλα αντίστασης πχ τις παραδόσεις τους. Η Παράδοση, από στείρα επιστροφή στο παρελθόν, έγινε όπλο αντίστασης στον ιμπεριαλισμό, όπλο επιβίωσης. Στο Ισλάμ εμφανίστηκαν ακραίοι ως υπερασπιστές της παράδοσης αλλά εκτέθηκαν ανεπανόρθωτα ως σύμμαχοί του ιμπεριαλισμού των ισχυρών ΕΚ, ιδιαίτερα στην περίπτωση της Συρίας. Ούτε οι χριστιανοί ούτε οι αριστεροί δικαιούνται να εμφανίζονται ως πρώτοι κατήγοροι διότι έχουν τα δικά τους σκοτεινά χρόνια.

Ο Κόσμος είναι πολυπολικός αλλά αυτό είναι μια γενίκευση, μια αοριστία. Χαρακτηριστικό της όποιας Υπερδύναμης είναι ότι μπορεί να ορίζει αυθαίρετα κάθε σημείο του πλανήτη ως σημείο ζωτικού της συμφέροντος και να επεμβαίνει εξ ίσου αυθαίρετα προς υπεράσπιση αυτού του συμφέροντος. Κάποτε αυτό ήταν προνόμιο των δυο Υπερδυνάμεων αλλά μόνο για τις περιοχές που δεν είχαν καταχωρηθεί σε μια από αυτές. Τώρα ούτε καν οι ΗΠΑ μπορούν να επέμβουν αυθαίρετα όπου θέλουν και αν το κάνουν ρισκάρουν την αποτυχία. Ωστόσο ο Δυτικός Κόσμος παραμένει «περίκλειστη» περιοχή, απρόσβλητη από ανεπιθύμητες επεμβάσεις. Οι διαμάχες του παραμένουν «οικογενειακή» υπόθεση, χωρίς ανάμιξη τρίτων. Γι’ αυτό ισχύει απολύτως ότι η Ελλάδα «ανήκει στη Δύση». Ούτε η Ρωσία ούτε η Κίνα έχουν την απαραίτητη Ισχύ ώστε να εγγυηθούν σε μικρά και αδύναμα δυτικοευρωπαϊκά κράτη, όπως η Ελλάδα, ότι αν υπερβούν τα όρια, θα μπορέσουν να τα βοηθήσουν αποτελεσματικά. Αντίθετα η Μ. Ανατολή ήταν ανέκαθεν διεκδικούμενη περιοχή, υποκείμενο συνεχών ξένων ανταγωνισμών και επεμβάσεων.

Οι δυσκολίες που προκύπτουν από αυτά τα ιστορικά και γεωπολιτικά δεδομένα είναι προφανείς και για την ελληνική Αριστερά. Καμία κοινωνική αλλαγή δεν ήταν ούτε είναι αποκλειστικά εσωτερική υπόθεση. Τούτο ισχύει από την εποχή πχ της Κομμούνας του Παρισιού (1871) και της γερμανικής εισβολής στη Γαλλία με στόχο (και) την κατάπνιξή της-χωρίς να ξεχνάμε την εισβολή στην ΕΣΣΔ μετά το 1917. Η Αριστερά είναι αντιμέτωπη με τη Σκύλα της ηττοπάθειας και τη Χάρυβδη του υπερενθουσιασμού. Και η ισορροπία είναι αμφίβολη. Μένει η προσδοκία ότι στη φουρτούνα φαίνεται ο καλός ο καπετάνιος. Αλλά και με ούριο άνεμο χρειάζεται καπατσοσύνη.

ΙΣΚΡΑ