Παρασκήνιο και πιέσεις σε Αθήνα και Σκόπια

Το πρόβλημα του αλυτρωτισμού που εκπορεύεται από την ΠΓΔΜ αποτυπώνεται εύγλωττα και από τα αρχαιοελληνικα αγάλματα που έχουν στηθεί στις πλατείες των Σκοπίων...

του ΣΩΤΗΡΗ ΣΙΔΕΡΗ

Εντονο παρασκήνιο με την ανάμειξη πολλών και μεγάλων χωρών, αλλά και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κρύβει η πρόσφατη ανακοίνωση ότι η Ελλάδα και η ΠΓΔΜ θα...

αρχίσουν διάλογο με στόχο την επίτευξη συμφωνίας πάνω σε Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του αλυτρωτισμού που εκπορεύεται από την όμορη χώρα. 

Η εξέλιξη αυτή θεωρείται αμφιλεγόμενη από έμπειρους διπλωμάτες, καθώς κανείς, προς το παρόν, δεν είναι σε θέση να προσδιορίσει το ακριβές περιεχόμενο και τις διαδικασίες που θα ακολουθηθούν.

Τόσο οι πληροφορίες από το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών όσο και μια οξύτατη ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών της ΠΓΔΜ, που αν και δέχεται τη συζήτηση για τα ΜΟΕ τη θεωρεί κίνηση υπεκφυγής της Αθήνας, δεν φωτίζουν καμία από τις ουσιώδεις πτυχές της υπόθεσης. Το πρώτο στοιχείο που απουσιάζει είναι εάν οι συνομιλίες θα γίνουν με τη συμμετοχή ή έστω την αιγίδα του ΟΗΕ ή σε διμερές επίπεδο ή υπό την εποπτεία της Ε.Ε. Κάθε συμφωνία που δεν θα περιβληθεί με διεθνή μανδύα, όπως αυτόν του διεθνούς οργανισμού, δεν θα έχει αντίκρισμα. Η σιωπή του ΟΗΕ, πολλές ημέρες μετά τις σχετικές ανακοινώσεις, προκαλεί ερωτήματα.

Οι διεργασίες

Η εξέλιξη αυτή ήρθε μετά μια σειρά δημόσιων και παρασκηνιακών πιέσεων προς την Αθήνα και τα Σκόπια από τις ΗΠΑ, τη Γερμανία και την Ε.Ε., που επιδιώκουν με κάθε τρόπο την εντατικοποίηση των συνομιλιών και την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων της ΠΓΔΜ. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και το ψήφισμα που εγκρίθηκε την περασμένη Τρίτη από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με το οποίο ζητείται από την Ε.Ε. να παρακάμψει το θέμα της ονομασίας και να αρχίσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την ΠΓΔΜ, αφήνοντας σαφώς να εννοηθεί ότι η εκκρεμότητα της ονομασίας είναι διμερές πρόβλημα, θέση εντελώς αντίθετη με τις αποφάσεις της Ε.Ε.

Επειδή όμως οι συνθήκες δεν ευνοούν την επίλυση του προβλήματος της ονομασίας, εφευρέθηκε η λύση των ΜΟΕ, που για την Αθήνα φαντάζει ως μια ευκαιρία να διεθνοποιήσει το θέμα του αλυτρωτισμού, ωστόσο τα πράγματα δεν είναι απλά. Οπως παρατηρούν οι ίδιες πηγές, ακόμη και αν υπάρξει μια συμφωνία για τον αλυτρωτισμό, το θέμα του ονόματος παραμένει στο τραπέζι και θα συνεχίσει να τροφοδοτεί τον αλυτρωτισμό. Κατά συνέπεια, αυτό που απαιτείται είναι μια συνολική και οριστική συμφωνία.

Το πώς φθάσαμε όμως στην πρόταση για τα ΜΟΕ έχει μεγάλο ενδιαφέρον, γιατί -όπως προκύπτει- τίποτα στο εξής δεν θα είναι συμπτωματικό.

Στις 3 Δεκεμβρίου 2014 η ελληνική αποστολή με επικεφαλής τον Ευάγγελο Βενιζέλο, στη Σύνοδο των Υπουργών Εξωτερικών των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ και άλλων χωρών, που είχε ως θέμα την αντιμετώπιση των τζιχαντιστών, έμεινε εμβρόντητη όταν πήρε στα χέρια της το τελικό κείμενο του κοινού ανακοινωθέντος και είδε ότι το υπογράφει και η «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Η ελληνική αντιπροσωπεία διαμαρτυρήθηκε έντονα, αλλά οι ΗΠΑ αρνήθηκαν να αλλάξουν το «Δημοκρατία της Μακεδονίας» και έτσι ο κ. Βενιζέλος και οι συνεργάτες του αποχώρησαν από την υπουργική σύνοδο.

Το θέμα όμως απλά κατέληξε στις 3 Δεκεμβρίου. Γιατί, σύμφωνα με πληροφορίες, το κείμενο του ανακοινωθέντος είχε διακινηθεί μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών και η Αθήνα είχε εκφράσει τις αντιρρήσεις της, αλλά δεν εισακούστηκε. Διπλωματικές πηγές επιμένουν ότι ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι δεν είχε ανάμειξη και ότι η υπόθεση αυτή καθοδηγήθηκε από την υφυπουργό Εξωτερικών Βικτόρια Νούλαντ.

Μη έχοντας άλλη επιλογή ο κ. Βενιζέλος έστειλε μια επιστολή στον κ. Κέρι στην οποία εκθέτει το πρόβλημα και τον λόγο για τον οποίο αποχωρεί από τη συνάντηση. Στην επιστολή, την οποία έχει στη διάθεσή της η «Κ», τονίζεται ότι «η επιλογή της αμερικανικής προεδρίας στο σημερινό Συμβούλιο Υπουργών να αναφερθεί στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας ευθέως στο τραπέζι των συναντήσεων με το επονομαζόμενο συνταγματικό της όνομα και στις δηλώσεις και στη λίστα των συμμετεχόντων μας απογοήτευσε οικτρά. Είναι μια απόφαση που καθιστά πιο δύσκολη την αποστολή του γραφείου του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ, μέσω του κ. Νίμιτς, και την εξεύρεση μιας αμοιβαίως αποδεκτής λύσης μέσω των σχετικών ψηφισμάτων του ΟΗΕ». Ο κ. Βενιζέλος αναφέρει ακόμη ότι το ζήτημα αυτό είναι «αποφασιστικής σημασίας για την Ελλάδα, αλλά και για την σταθερότητα στην περιοχή των Βαλκανίων» και ότι «δεν είναι θέμα ελληνικής εμμονής αλλά θέμα σεβασμού στα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και στο διεθνές δίκαιο».

Η υπόθεση αυτή προκάλεσε έντονο σκεπτικισμό στο ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, ακριβώς επειδή ήταν προσχεδιασμένη και όχι τυχαία και αποσκοπούσε στην άσκηση πιέσεων, όχι όμως προς την πλευρά της ΠΓΔΜ, αλλά προς την Ελλάδα, και αυτό αύξησε τα ερωτήματα. Ενας πρόσθετος λόγος ήταν ότι το θέμα αυτό ανέκυψε λίγους μήνες μετά τη γνωστή σύνοδο Γερμανίας - Δυτικών Βαλκανίων που οργάνωσε η καγκελαρία στο Βερολίνο στις 28 Αυγούστου 2014, στην οποία δεν είχε προσκληθεί η Ελλάδα, αλλά είχε προσκληθεί με το συνταγματικό της όνομα η ΠΓΔΜ. Οι ίδιες πηγές επιμένουν ότι το Βερολίνο θεωρεί ότι, όπως παρενέβη με επιτυχία στην έναρξη διαπραγματεύσεων μεταξύ Σερβίας - Κοσόβου, μπορεί να ενορχηστρώσει και τις διαπραγματεύσεις για το όνομα επιβεβαιώνοντας τον κυρίαρχο ρόλο του και στα Βαλκάνια.

Η κλιμάκωση

Πριν από τις εκλογές του περασμένου Ιανουαρίου υπήρχαν συζητήσεις στο παρασκήνιο για τη διένεξη Ελλάδας - ΠΓΔΜ για την ονομασία. Η Γερμανία από το περασμένο καλοκαίρι άρχισε να πυκνώνει το ενδιαφέρον και για πρώτη φορά το περασμένο φθινόπωρο άρχισαν να κυκλοφορούν κάποιες ιδέες για ΜΟΕ. Σε κάθε συζήτηση η ελληνική πλευρά τόνιζε και συνεχίζει να υποστηρίζει ότι το πρόβλημα βρίσκεται στα Σκόπια και ότι η Αθήνα έχει κάνει ήδη την πρόταση για συμβιβασμό, για ένα όνομα για κάθε χρήση με γεωγραφικό προσδιορισμό. Ταυτόχρονα, η κρίση στο εσωτερικό της ΠΓΔΜ οξύνεται και η Ε.Ε. εμφανίζεται ιδιαίτερα προβληματισμένη για το μέλλον της χώρας αυτής και αποφασίζει να απομονώσει τον Γκρούεφσκι. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, παρά τις επιφυλάξεις των ΗΠΑ, η Ε.Ε. σκοπίμως οξύνει τους τόνους.

Ταυτόχρονα, Βερολίνο, Βρυξέλλες και Ουάσιγκτον επαναφέρουν το θέμα των ΜΟΕ, και στη συνάντηση Νίκου Κοτζιά και Νίκολα Πόποσκι στη Ρίγα της Λεττονίας στις 6 Μαρτίου αποφασίζεται επίσημα η έναρξη συνομιλιών. Η εκρηκτική κατάσταση στα Σκόπια και οι επιφυλάξεις που εκ των πραγμάτων αναφύονται για τις παραμέτρους αυτής της υπόθεσης ενδέχεται να οδηγήσουν σε δεύτερες σκέψεις, αλλά και στις αναγκαίες αποσαφηνίσεις. Δηλαδή για τον ρόλο του ΟΗΕ, για το ακριβές πλαίσιο συνομιλιών, την ενδεχόμενη πίεση για έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων της ΠΓΔΜ με την Ε.Ε., το χρονοδιάγραμμα και πολλά ακόμη που, αν γίνουν λάθος, το πολιτικό κόστος θα είναι μεγάλο για την κυβέρνηση...

Καθημερινή