Ο «γερμανοτσολιάς» ήλθε την άλλη μέρα
ακριβώς στην ώρα του σέρνοντας ένα καροτσάκι με τέσσερις αραβίδες και
αρκετές χειροβομβίδες... «Πάρτε τα και από σήμερα να με θεωρείτε δικό
σας»
Ένα πολύ ενδιαφέρον, βιωματικό κείμενο που υπέγραφε ο Χ. Πασαλάρης, διάβασα την Κυριακή που μας πέρασε. Ναι μεν γνώριζα ότι ο συγκεκριμένος δημοσιογράφος πριν καταλήξει ένας
δεξιός δημοσιολόγος έχει δώσει μεγάλους αγώνες για το λαϊκό κίνημα., (φυλακίστηκε, εξορίστηκε, παρά τρίχα απέφυγε τον θάνατο, ενώ υπήρξε και...
διευθυντής του «Ριζοσπάστη», δεν γνώριζα όμως την δράση του σαν
ΕΛΑΣίτης στα χρόνια της κατοχής της χώρας μας από τις δυνάμεις του
άξονα.
Επειδή με εντυπωσίασε η ιστορία που έγραψε, φρόντισα να επαληθεύσω –στο
βαθμό που μπορούσα το γεγονός- και σας μεταφέρω το κείμενο του Χρήστου
Πασαλάρη:
Μπαίνω σήμερα στον πειρασμό να γυρίσω 70 χρόνια πίσω. … Ημουν εκείνα τα
χρόνια γραμματέας της ΕΠΟΝ στις ανατολικές συνοικίες. Στην ομάδα μου
ήταν, μεταξύ άλλων, η -άγνωστη τότε- Ελένη Γλύκατζη (Αρβελέρ σήμερα), ο
μαθητής τότε του Ωδείου Αθηνών Μάνος Χατζιδάκις και η αριστούχος του 4ου
θηλέων Αννα Συνοδινού. Γράφαμε στους τοίχους βγάζαμε χωνί, κατεβαίναμε
στις διαδηλώσεις. Αργότερα όμως τα πράγματα αγρίεψαν, μετατέθηκα από το
Παγκράτι στον Υμηττό επικεφαλής διμοιρίας της ΕΠΟΝ-ΕΛΑΣ.
Ένα πρωινό του Γενάρη 1944 κατέβηκε «γραμμή από πάνω» να συλλάβουμε και
να τιμωρήσουμε με εκτέλεση έναν ταγματασφαλίτη που τρομοκρατούσε τους
κατοίκους πυροβολώντας με την αραβίδα του καθώς περπατούσε από το τάγμα
Μακρυγιάννη ως το σπίτι του στη Χαραυγή. Τι να κάνουμε; Του στήσαμε
ενέδρα, τον συλλάβαμε και τον ανεβάσαμε στον Υμηττό, όπου ο τόπος
εκτέλεσης των «προδοτών» από την... τιμωρό ΟΠΛΑ. Την εκτέλεση έπρεπε να
κάνω εγώ, ως επικεφαλής. .Σαν πρωτάρης στην «δουλειά», τον έστησα
γονατιστό μπροστά μου και όπλισα νευρικά το πιστόλι μου. Κάτι, όμως, με
εμπόδιζε να τραβήξω τη σκανδάλη. Αναζητούσα δικαιολογίες για να κερδίσω
χρόνο:
- Γιατί, ορέ παιδί, τρομοκρατείς τον κόσμο;
- Δεν το
θέλω, συναγωνιστή, απλώς... ανοίγω δρόμο! Κάθε τέτοια ώρα φέρνω το
συσσίτιο μου στη μανούλα μου, που είναι βαριά άρρωστη. Αυτό είναι όλο...
θα με σκοτώσετε;
- Αν σου
χαρίσουμε τη ζωή, θα μας φέρεις αύριο στις 12 στον Βύρωνα όσα όπλα
καταφέρεις να κλέψεις από το τάγμα σου; Θα ενωθείς μαζί μας στην
αντίσταση;
Τι να έκανε; Συμφώνησε απνευστί. Και αφού άκουσε το «φύγε», τινάχτηκε
σαν ελατήριο, πήρε τον κατήφορο και κοιτούσε συνεχώς πίσω, αμφιβάλλοντας
ότι του τη χαρίσαμε. Οι σύντροφοι μου φοβήθηκαν ότι έκανα μεγάλο λάθος
και θα το πλήρωνα ακριβά... Ομως ο «γερμανοτσολιάς» ήλθε την άλλη μέρα
ακριβώς στην ώρα του σέρνοντας ένα καροτσάκι με τέσσερις αραβίδες και
αρκετές χειροβομβίδες... «Πάρτε τα και από σήμερα να με θεωρείτε δικό
σας»!..
Πέρασαν αρκετές μέρες. Στις 28 Απριλίου του 1944, τρία παιδιά της
διμοιρίας μου (ο Μήτσος Αυγέρης ο Κώστας Φολτόπουλος και ο Θάνος
Κιοκμενίδης) έπεφταν νεκροί σε μια «γιάφκα» του ΕΛΑΣ Υμηττού, μετά από
οκτάωρη μάχη με τους Γερμανούς. Οι δύο σκοτώθηκαν μέσα στη γιάφκα.
Τελευταίος ο τραυματισμένος Μήτσος Αυγέρης άνοιξε την πόρτα, έβαλε το
πιστόλι του στον κρόταφο, φώναξε «Σας νικήσαμε - Ζήτω η Ελλάδα»! Και
έπεσε νεκρός,
Θα μαντέψατε ίσως ότι ο Ι» Αυγέρης ήταν ακριβώς ο «ταγματασφαλίτης» που
παρά λίγο να εκτελέσουμε «εκεί ψηλά στον Υμηττό»! Το ίδιο βράδυ γράψαμε
ένα σωρό συνθήματα στους τοίχους αυτού του σπιτιού, που έμεινε στην
ιστορία ως «Κάστρο του Υμηττού». Και για το οποίο η Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη έγραψε τους ωραιότερους στίχους της.
Το «Κάστρο του Υμηττού» (29.4.1944)
Τα ξημερώματα της 29ης Απριλίου, οι κάτοικοι της Γούβας και του Υμηττού
αναστατώθηκαν από φωνές και πυροβολισμούς στην οδό Αγραίων. στην περιοχή
της Γούβας. Σύντομα μαθεύτηκε πως μονάδες του Μηχανοκίνητου, Εύζωνοι
και μικρή δύναμη Γερμανών είχαν μπλοκάρει σε ένα μικρό σπιτάκι τρεις
ενόπλους.
Το μπλόκο δεν μπορούσε να είναι πιο εύστοχο: Το σπιτάκι αυτό είχε γίνει πρόσφατα μια από τις δύο μεγάλες αποθήκες οπλισμού του II Τάγματος Βύρωνα- Γούβας και από το προηγούμενο βράδυ είχαν καταλύσει σε αυτό ο διοικητής και υπεύθυνος οπλισμού της διμοιρίας ΕΛΑΣ Υμηττού, Δημήτρης Αυγέρης, και οι νεαροί μαχητές Κώστας Φολτύπουλος και Θάνος Κιοκμενίδης, οι οποίοι, χωρίς ελπίδα διαφυγής. αντιστάθηκαν χρησιμοποιώντας τον οπλισμό της αποθήκης -αρκετά Mannlicher, αυτόματα Sten και περίστροφα και πολλές ιταλικές χειροβομβίδες. Η απελπισμένη αλλά ηρωική άμυνα κράτησε αρκετές ώρες.
Όταν σίγησαν τα πυρά, το σπιτάκι ήταν διάτρητο, οι τοίχοι και το πάτωμα είχαν ίχνη εμπρησμού, ενώ τα πτώματα των μαχητών, που εκτέθηκαν στο δρόμο σε κοινή θέα, έφεραν τραύματα σε κεφάλι και θώρακα και κακώσεις από έκρηξη, πιθανότατα χειροβομβίδας.
Η ηρωικότερη ώς τότε στιγμή του ΕΛΑΣ Αθήνας, που απαθανατίστηκε από την αντιστασιακή λογοτεχνία ως «Κάστρο του Υμηττού», είχε και στοιχεία αστυνομικού δράματος: Η ηγεσία του II Τάγματος και η ΟΠΛΑ Υμηττού αναζητούσαν επίμονα ενόχους πίσω από το προφανές «κάρφωμα» της αποθήκης. Αυτό αρχικά χρεώθηκε σε ακριτομύθιες των ίδιων των πεσόντων, αργότερα ανακρίθηκαν και μαχητές που είχαν διανυκτερεύσει εκεί προηγούμενα. Τελικά οι υποψίες στράφηκαν στην ιδιοκτήτρια του σπιτιού, Νίτσα (ή Ανίκα) Αντωνίου, και στον έναν από τους δύο Ελασίτες που είχαν μεταφέρει τον οπλισμό προς το σπίτι.
Ο άνδρας εκτελέστηκε, το ίδιο και η γυναίκα, παρά το γεγονός πως ο συζυγός της (και συνιδιοκτήτης του σπιτιού), Επαμεινώνδας Αντωνίου, ήταν σημαντικό συνδικαλιστικό στέλεχος του ΕΑΜ στην Εθνική Τράπεζα.
Αν και με εξαντλημένα πυρομαχικά και απώλειες, ο ΕΛΑΣ βγήκε ενισχυμένος από τις παραπάνω μάχες. Είχε εμπεδώσει την εδαφική του κυριαρχία και είχε ανατρέψει κάθε σχέδιο των Ταγμάτων να αποκτήσουν έστω υποτυπώδη ερείσματα στις ανατολικές συνοικίες. Επίσης είχε παρέλθει ανεπιστρεπτί η περίοδος χάριτος για τους άνδρες των Ταγμάτων, που δεν είχαν τίποτε να ελπίζουν σε περίπτωση αιχμαλωσίας, όπως φάνηκε στις 9 Απριλίου, όταν μια περίπολος συνέλαβε τρεις από αυτούς σε μια ταβέρνα στα Νέα Σφαγεία.
Για όλους τους παραπάνω λόγους, τα γεγονότα του Απριλίου ενηλικίωσαν απότομα το μύθο των «συνοικιών-κάστρων της λευτεριάς» που «πρέπει να είναι έτοιμα να αντισταθούν και να πολεμήσουν».
Το μπλόκο δεν μπορούσε να είναι πιο εύστοχο: Το σπιτάκι αυτό είχε γίνει πρόσφατα μια από τις δύο μεγάλες αποθήκες οπλισμού του II Τάγματος Βύρωνα- Γούβας και από το προηγούμενο βράδυ είχαν καταλύσει σε αυτό ο διοικητής και υπεύθυνος οπλισμού της διμοιρίας ΕΛΑΣ Υμηττού, Δημήτρης Αυγέρης, και οι νεαροί μαχητές Κώστας Φολτύπουλος και Θάνος Κιοκμενίδης, οι οποίοι, χωρίς ελπίδα διαφυγής. αντιστάθηκαν χρησιμοποιώντας τον οπλισμό της αποθήκης -αρκετά Mannlicher, αυτόματα Sten και περίστροφα και πολλές ιταλικές χειροβομβίδες. Η απελπισμένη αλλά ηρωική άμυνα κράτησε αρκετές ώρες.
Όταν σίγησαν τα πυρά, το σπιτάκι ήταν διάτρητο, οι τοίχοι και το πάτωμα είχαν ίχνη εμπρησμού, ενώ τα πτώματα των μαχητών, που εκτέθηκαν στο δρόμο σε κοινή θέα, έφεραν τραύματα σε κεφάλι και θώρακα και κακώσεις από έκρηξη, πιθανότατα χειροβομβίδας.
Η ηρωικότερη ώς τότε στιγμή του ΕΛΑΣ Αθήνας, που απαθανατίστηκε από την αντιστασιακή λογοτεχνία ως «Κάστρο του Υμηττού», είχε και στοιχεία αστυνομικού δράματος: Η ηγεσία του II Τάγματος και η ΟΠΛΑ Υμηττού αναζητούσαν επίμονα ενόχους πίσω από το προφανές «κάρφωμα» της αποθήκης. Αυτό αρχικά χρεώθηκε σε ακριτομύθιες των ίδιων των πεσόντων, αργότερα ανακρίθηκαν και μαχητές που είχαν διανυκτερεύσει εκεί προηγούμενα. Τελικά οι υποψίες στράφηκαν στην ιδιοκτήτρια του σπιτιού, Νίτσα (ή Ανίκα) Αντωνίου, και στον έναν από τους δύο Ελασίτες που είχαν μεταφέρει τον οπλισμό προς το σπίτι.
Ο άνδρας εκτελέστηκε, το ίδιο και η γυναίκα, παρά το γεγονός πως ο συζυγός της (και συνιδιοκτήτης του σπιτιού), Επαμεινώνδας Αντωνίου, ήταν σημαντικό συνδικαλιστικό στέλεχος του ΕΑΜ στην Εθνική Τράπεζα.
Αν και με εξαντλημένα πυρομαχικά και απώλειες, ο ΕΛΑΣ βγήκε ενισχυμένος από τις παραπάνω μάχες. Είχε εμπεδώσει την εδαφική του κυριαρχία και είχε ανατρέψει κάθε σχέδιο των Ταγμάτων να αποκτήσουν έστω υποτυπώδη ερείσματα στις ανατολικές συνοικίες. Επίσης είχε παρέλθει ανεπιστρεπτί η περίοδος χάριτος για τους άνδρες των Ταγμάτων, που δεν είχαν τίποτε να ελπίζουν σε περίπτωση αιχμαλωσίας, όπως φάνηκε στις 9 Απριλίου, όταν μια περίπολος συνέλαβε τρεις από αυτούς σε μια ταβέρνα στα Νέα Σφαγεία.
Για όλους τους παραπάνω λόγους, τα γεγονότα του Απριλίου ενηλικίωσαν απότομα το μύθο των «συνοικιών-κάστρων της λευτεριάς» που «πρέπει να είναι έτοιμα να αντισταθούν και να πολεμήσουν».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου